โลกนีติปาฬิแปล_๒.๖๗ หมวดคนดี / ทางแห่งความเสื่อม

#ทางแห่งความเสื่อม#

๖๗.

อสนฺตสฺส ปิโย โหติ, สนฺเต น กุรุเต ปิยํ;

อสตํ ธมฺมํ โรเจติ, ตํ ปราภวโต มุขํ ฯ

"คนมีอสัตบุรุษเป็นที่รัก,

ไม่กระทำสัตบุรุษให้เป็นที่รัก;

ชอบใจธรรมของอสัตบุรุษ,

ข้อนั้นเป็นทางของคนเสื่อม.“

(#โลกนีติ หมวดคนดี คาถาที่ ๖๗, #สุตตันตนีติ ๔, #กวิทัปปณีติ ๑๙๘, #ขุ. สุ. ๒๕/๓๐๔ ปราภวสูตร)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#อสนฺตสฺส: (ของอสัตบุรุษ, คนดี) น+สนฺต > อสนฺต+ส

#ปิโย: (ที่รัก, ที่พอใจ) ปิย+สิ (ศัพท์นี้ในพระบาฬีเป็น ปิยา)

#โหติ: (ย่อมมี, ย่อมเป็น) หู+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

#สนฺเต: (ซึ่งคนดี, สัตบุรุษ ท.) สนฺต+โย

#น: (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

#กุรุเต: (กระทำ) กร+โอ+เต ตนาทิ. กัตตุ. รูปพิเศษของ กร ธาตุ ส่วนมากเราจะเห็นรูปเป็น กโรติ, กโรนฺติ, 
กโรเต, กโรนฺเต เป็นต้น. แต่รูปนี้ให้เอา อ ของธาตุเป็น อุ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า กรสฺสากาโร จ. (รู ๕๒๒).

#ปิยํ: (ที่รัก, ให้เป็นที่รัก) ปิย+อํ

#อสตํ: (ของอสัตบุรุษ ท.) อสนฺต+นํ

#ธมฺมํ: (ซึงธรรม) ธมฺม+อํ

#โรเจติ: (ชอบใจ, พอใจ, ยินดี, ชื่นชม) รุจ+เณ+ติ จุราทิ. กัตตุ.

#ตํ: (...นั้น) ต+สิ สัพพนาม

#ปราภวโต: (ของผู้มีความเสื่อม) ปราภว+วนฺตุ ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต >  ปราภวนฺตุ+ส, 
ปราภว แปลว่า ความเสื่อม (นามนาม) + วนฺตุ ปัจจัย เป็น ปราภวนฺตุ แปลว่า ผู้มีความเสื่อม (คุณนาม).

#มุขํ: (ทาง, ปาก, หน้า, มุข) มุข+สิ

สนฺต-สัททปทมาลา ในสัททนีติ ปทมาลา ท่านแจกดังนี้.

สนฺตสทฺทสฺส –

สํ, สนฺโต, สนฺโต, สนฺตา ฯ สํ, สนฺตํ, สนฺเต ฯ สตา, สนฺเตน, สนฺเตหิ, สนฺเตภิ, สพฺภิ ฯ 
สโต, สนฺตสฺส, สนฺตานํ, สตํ, สตานํ ฯ สตา, สนฺตา, สนฺตสฺมา, สนฺตมฺหา, สนฺเตหิ, สนฺเตภิ, สพฺภิ ฯ 
สโต, สนฺตสฺส, สนฺตานํ, สตํ, สตานํ ฯ สติ, สนฺเต, สนฺตสฺมึ, สนฺตมฺหิ, สนฺเตสุ ฯ 
โภ สนฺต, ภวนฺโต สนฺโตติ รูปานิ ภวนฺติ ฯ

แปลว่า รูปานิ อ. รูปทั้งหลาย สนฺตสทฺทสฺส แห่งสันตศัพท์ ภวนฺติ ย่อมมี อิติ ว่า...

ปฐมาวิภัตติ : สํ, สนฺโต, สนฺโต, สนฺตา ฯ

ทุติยาวิภัตติ : สํ, สนฺตํ, สนฺเต ฯ

ตติยาวิภัตติ : สตา, สนฺเตน, สนฺเตหิ, สนฺเตภิ, สพฺภิ ฯ

จตุตถีวิภัตติ : สโต, สนฺตสฺส, สนฺตานํ, สตํ, สตานํ ฯ

ปัญจมีวิภัตติ : สตา, สนฺตา, สนฺตสฺมา, สนฺตมฺหา, สนฺเตหิ, สนฺเตภิ, สพฺภิ ฯ

ฉัฏฐีวิภัตติ : สโต, สนฺตสฺส, สนฺตานํ, สตํ, สตานํ ฯ

สัตตมีวิภัตติ : สติ, สนฺเต, สนฺตสฺมึ, สนฺตมฺหิ, สนฺเตสุ ฯ

อาลปน(วิภัตติ): โภ สนฺต, ภวนฺโต สนฺโต ฯ  

ดังนี้.

……………….

สุชนกณฺโฑ นิฎฺฐิโต ฯ

สุชนกัณฑ์ จบแล้ว ต่อไปจะได้ขึ้นกัณฑ์ที่ ๓ ชื่อ พาลกัณฑ์ - หมวดคนพาล ตามลำดับ.