๓๙.
น ภิชฺเชตุํ กุมฺภกาโร, โสเภตุํ กุมฺภ ฆฎฺฎติ;
น ขิปิตุํ อปาเยสุ, สิสฺสานํ วุฑฺฒิการณา ฯ
“ช่างหม้อมิได้ตีหม้อเพื่อให้แตก,
แต่ตีหม้อเพื่อให้สวยงาม ฉันใด,
ครูอาจารย์มิได้ตีศิษย์เพื่อให้ตกในอบาย,
แต่ตีเพราะหวังความเจริญแก่ลูกศิษย์ ฉันนั้น.“
(#โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๙, #กวิทัปปณนีติ ๙๙)
……………….
ศัพท์น่ารู้ :
#น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ
#ภิชฺเชตุํ (เพื่อทำลาย) √ภิท+ย+เณ+ตุํ, อันที่จริงแล้ว ตุํ ปัจจัยนี้จัดเป็นนิบาต
และยังประกอบด้วยวิภัตตินามหมวดปฐมาวิภัตติ (+สิ แปลว่า อันว่า)
และจตุตถีวิภัตติ (+ส แปลว่า เพื่อ) ได้, เพราะความที่เป็นนิบาต
ให้ลงวิภัตตินามและลบทิ้งเสีย ด้วยสูตรว่า สพฺพาสมาวุโสปสคฺคนิปาตาทีหิ จ. (รู ๒๘๒).
และยังประกอบด้วยวิภัตตินามหมวดปฐมาวิภัตติ (+สิ แปลว่า อันว่า)
และจตุตถีวิภัตติ (+ส แปลว่า เพื่อ) ได้, เพราะความที่เป็นนิบาต
ให้ลงวิภัตตินามและลบทิ้งเสีย ด้วยสูตรว่า สพฺพาสมาวุโสปสคฺคนิปาตาทีหิ จ. (รู ๒๘๒).
#กุมฺภกาโร (ช่างหม้อ) กุมฺภ (หม้อ) + การ (ผู้ทำ, ช่าง) > กุมฺภการ+สิ, กุมฺภกาโร
มาจาก กุมฺภ+√กร+ณ+สิ วิ. กุมฺภํ กโรตีติ กุมฺภกาโร (ผู้กระทำหม้อ ชื่อว่า กุมฺภการ)
กัตตุรูป กัตตุสาธนะ. (ทุติยาตัปปุริสสมาส)
มาจาก กุมฺภ+√กร+ณ+สิ วิ. กุมฺภํ กโรตีติ กุมฺภกาโร (ผู้กระทำหม้อ ชื่อว่า กุมฺภการ)
กัตตุรูป กัตตุสาธนะ. (ทุติยาตัปปุริสสมาส)
#โสเภตุํ (เพื่อให้งาม, ให้สวย) √สุภ+อ+เณ+ตุํ
#กุมฺภํ (ซึ่งหม้อ) กุมฺภ+อํ
#ฆฎติ (พยายาม, ตบแต่ง, ทุบตี) √ฆฏ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.
#ขิปิตุํ (เพื่อตกไป, ทิ้งไป, ซัดไป, ขว้างไป) √ขิป+อ+อิ+ตุํ
#อปาเยสุ (ในอบาย ท.) อปาย+สุ
#สิสฺสานํ (แก่ศิษย์ ท.) สิสฺส+นํ
#วุฑฺฒิการณา (เพราะเหตุแห่งความเจริญ) วุฑฺฒิ+การณ > วุฑฺฒิการณ+สฺมา
……………….
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen