โลกนีติปาฬิแปล_๒.๖๑ หมวดคนดี / ยาพิษที่ยิ่งกว่ายาพิษ

#ยาพิษที่ยิ่งกว่ายาพิษ#

๖๑.

น วิสํ วิสมิจฺจาหุ, ธนํ สงฺฆสฺส อุจฺจเต;

วิสํ เอกํว หนติ, สพฺพํ สงฺฆสฺส สนฺตกํ ฯ

“เหล่าผู้รู้ ไม่เรียกยาพิษว่า เป็นพิษ,

แต่เรียกทรัพย์ของสงฆ์ว่า เป็นพิษ,

ยาพิษฆ่าคนตายได้เพียงชาติเดียว,

แต่ทรัพย์ของสงฆ์ ฆ่าคนได้ทุกชาติ.“

(#โลกนีติ หมวดคนดี คาถาที่ ๖๑, #กวิทัปปณีติ ๑๙๔)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#น: (ไม่, หามิได้) เป็นนิบาต

#วิสํ: (ยาพิษ, พิษ) วิส+อํ

#วิสมิจฺจาห: ตัดบทเป็น วิสํ+อิติ+อาห (กล่าวว่ายาพิษ) วิสํ (ยาพิษ, สิ่งเป็นพิษ) วิส+สิ, 
อิติ (ว่า, คือ) เป็นนิบาต, อาห (ย่อมกล่าว, กล่าวแล้ว) √พฺรู+อ+อนฺติ ภูวาทิ.​ กัตตุ. 
(มาจาก: √พฺรู-วิยตฺติยํ วาจายํ ในความกล่าวชัดถ้อยคำ + อ ปัจจัย หมวดภูธาตุ + อนฺติ ปัจจัย, 
หมวดวัตตมานา., ปรัสสบท, ปฐมบุรุษ, พหูพจน์),

ให้ลบ อ ปัจจัย ด้วยสูตรว่า – โลปญฺเจตฺตมกาโร. (รู ๔๘๗), 
ให้แปลง ติ, อนฺติ เป็น อ, อุ และแปลง พฺรู เป็น อาห ด้วยมหาสูตรว่า – กฺวจิ ธาตุ  ฯ (รู ๔๘๘)

ตัวอย่างการแจกกิริยาปทมาลา

โส พฺรวีติ, พฺรูติ, อาห (เขา ย่อมกล่าว), เต พฺรุวนฺติ, อาหุ (พวกเขา ย่อมกล่าว), ตฺวํ พฺรูสิ (ท่าน ย่อมกล่าว), 
ตุมฺเห พฺรูถ พวกท่าน ย่อมกล่าว), อหํ พฺรูมิ (เรา ย่อมกล่าว), มยํ พฺรูม (พวกเรา ย่อมกล่าว) เป็นต้น

#ธนํ: (ซึ่งงทรัพย์) ธน+สิ

#สงฺฆสฺส: (ของสงฆ์) สงฺฆ+ส

#อุจฺจเต: (ย่อมเรียก, กล่าว) √วจ+ย+เต ภูวาทิ. กัมม., 
แปลง ว เป็น อุ ด้วยสูตรว่า วจวสวหาทีนมุกาโร วสฺส เย. (รู ๔๗๘) = อุจฺ+ย+เต, 
แปลง จฺย เป็น จ ด้วยสูตรว่า ตสฺส จวคฺคยการวการตฺตํ สธาตฺวนฺตสฺส. (รู ๔๔๗) =  อุ จ+เต, 
ซ้อน จฺ (สทิสเทฺวภาวะ) ด้วยสูตรว่า ปร เทฺวภาโว ฐาเน. (รู ๔๐) = อุจฺจ+เต 
รวมเป็น อุจฺจเต แปลว่า อันเขาย่อมกล่าว.

#วิสํ: (ยาพิษ, พิษ) วิส+สิ

#เอกํว: ตัดบทเป็น เอกํ+เอว (...หนึ่งนั่นเทียว, เพียง...ครั้งหนึ่ง) เอกํ (ซึ่ง...หนึ่ง, เดียว) เอก+อํ สัพพนาม, 
เอว (นั่นเทียว, เท่านั้น) เป็นนิบาต

#หนติ: (ย่อมฆ่า, กำจัด, ผลาญ, เบียดเบียน, รังครวญ) √หน+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

#สพฺพํ: (ทั้งปวง, ทั้งหมด, สิ้นเชิง) สพฺพ+อํ

#สงฺฆสฺส: (ของสงฆ์) สงฺฆ+ส

#สนฺตกํ (ของมีอยู่​, ทรัพย์) สนฺตก+สิ

……………….