โลกนีติปาฬิแปล_หมวดคนพาล / คนพาลขนานแท้

#คนพาลขนานแท้#

๗๐.

โย พาโล มญฺญติ พาลฺยํ, ปณฺฑิโต วาปิ เตน โส;

พาโล จ ปณฺฑิตมานี, โส เว พาโลติ วุจฺจติ ฯ

“คนพาลที่รู้ว่าตนเป็นคนพาล

ด้วยเหตุนั้น เขานับเป็นบัณฑิตได้บ้าง,

ส่วนคนพาลที่สำคัญตนว่าเป็นบัณฑิต,

ผู้นั้น อันตถาคตเรียกว่า คนพาลแท้.“

(#โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๐ #กวิทัปปณนีติ ๒๑๐ #ขุ. ธ. ๒๕/๑๕ พาลวรรค)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#โย (...ใด) ย+สิ สัพพนาม

#พาโล (คนพาล, คนโง่) พาล+สิ

#มญฺญติ (ย่อมสำคัญ, ย่อมรู้) √มน-โพธเน+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ.

#พาลฺยํ: (ความเป็นแห่งคนพาล) พาลฺย+อํ, พาลฺย = พาล+ณฺย ปัจจัย ในภาวตัทธิต 
วิ. พาลสฺส ภาโว พาลฺยํ. (ความเป็นแห่งพาลชื่อว่า พาลฺยํ), ลง ณฺย ปัจจัย ด้วยสูตรว่า  ณฺยตฺตตา ภาเว ตุ. (รู ๓๘๗). 
ให้ลบ ณฺ แห่ง ณฺย ปัจจัย, ในเพราะ ย ให้ลบ อ ที่ ล เป็น ลฺ ด้วยสูตรว่า อวณฺโณ เย โลปญฺจ. (รู ๓๖๙).

#ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้รุ้, ผู้ฉลาด) ปณฺฑิต+สิ

#วาปิ (แม้บ้าง) เป็นสมูหนิบาต

#เตน (เพราะเหตุนั้น) ต+นา สัพพนาม

#โส (...นั้น) ต+สิ สัพพนาม

#พาโล (คนพาล, คนโง่) พาล+สิ

#จ (ด้วย, และ, ส่วน, อนึ่ง) เป็นนิบาต

#ปณฺฑิตมานี: (คนที่ถือตนว่าเป็นบัณฑิต, ผู้ที่สำคัญตน..) ปณฺฑิตมานี+สิ, = ปณฺฑิต+มน-ธารเณ+ณี 
วิ. ปณฺฑิตํ อตฺตานํ มญฺญตีติ ปณฺฑิตมานี, พาโล. (คนพาล คือคนที่สำคัญตนว่าเป็นบัณฑิต) 
ลง ณี ปัจจัยแม้ในอรรถอัตตมานะ ด้วย จ ศัพท์ในสูตรว่า ตสฺสีลาทีสุ ณีตฺวาวี จ. (รู ๕๙๐).

#เว (แล) เป็นนิบาตใช้ในอรรถปทปูรณะ (ทำบทให้เต็ม)

#พาโลติ (ว่าคนพาล) พาโล+อิติ

#วุจฺจติ (อัน...ย่อมกล่าว, ถูกกล่าว, ถูกเรียก) √วจ+ย+เต ภูวาทิ. กัมม. 
แปลง อ ของ ว เป็น อุ ด้วย สูตรว่า วจวสวหาทีนมุกาโร วสฺส เย. (รู ๔๗๘) = วุจ+ยฺ+เต, 
แปลง ย กับทีสุดธาตุเป็น จ ด้วยสูตรว่า ตสฺส จวคฺค.. ฯ. (รู ๔๔๗) วุ+จ+เต, 
ซ้อน จฺ ด้วยสูตรว่า ปร เทฺวภาโว ฐาเน (รู ๔๐) = วุ+จฺจ+เต, 
แปลง เต เป็น ติ ด้วยสูตรว่า อตฺตโนปทานิ ปรสฺสปทตฺตํ. (รู ๔๔๖) = วุ+จฺจ+เต, รวมเป็น วุจฺจเต

……………….