๒. สุชนกัณฑ์
#ควรคบสัตบุรุษโดยแท้#
๔๑.
สพฺภิเรว สมาเสถ, สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ;
สตํ สทฺธมฺมมญฺญาย, เสยฺโย โหติ น ปาปิโย ฯ
“พึงคบหาสัปบุรุษนั่นเทียว,
พึงสร้างสัมพันธ์ไมตรีกับสัตบุรุษ,
เพราะเมื่อรู้ธรรมของสัตบุรุษแล้ว,
มีแต่จะดีขึ้น ไม่เลวลงเลย.“
(#โลกนีติ หมวดคนดี คาถาที่ ๔๑, #กวิทัปปณนีติ ๑๗๗, #นรทักขทีปนี ๑๑๙
#สํ. ส. ๑๕/๗๙ #ขุ. ชา. ๒๘/๓๒๘, ๓๖๓)
#สํ. ส. ๑๕/๗๙ #ขุ. ชา. ๒๘/๓๒๘, ๓๖๓)
……………….
ศัพท์น่ารู้ :
#สพฺภิเรว ตัทบทเป็น สพฺภิ+เอว+ร อักษรอาคม (ด้วยสัตบุรุษ ท. นั่นเทียว),
สพฺภิ (สัตบุรุษ, คนประเสริฐ, คนดี) = สนฺต+หิ แปลง หิ เป็น ภิ ด้วยสูตรว่า
“สฺมาหิสฺมึนํ มฺหาภิมฺหิ วา. (รู. ๘๑) = สนฺต+ภิ, แปลง สนฺต เป็น ส และลง ภฺ อาคม
ด้วยสูตรว่า “สนฺตสทฺทสฺส โส เภโพ จนฺเต. (รู. ๑๑๒) = ส+พฺ+ภิ รวมเป็น สพฺภิ.
“สฺมาหิสฺมึนํ มฺหาภิมฺหิ วา. (รู. ๘๑) = สนฺต+ภิ, แปลง สนฺต เป็น ส และลง ภฺ อาคม
ด้วยสูตรว่า “สนฺตสทฺทสฺส โส เภโพ จนฺเต. (รู. ๑๑๒) = ส+พฺ+ภิ รวมเป็น สพฺภิ.
เอว (นันเทียว, เท่านั้น) เป็นนิบาต
#สมาเสถ (พึงคบหา, สมาคม) สํ+√อาส+อ+เอถ ภูวาทิ. กัตตุ.
#กุพฺเพถ (พึงกระทำ) √กร+โอ+เอถ ตนาทิ. กัตตุ.
#สนฺถวํ (ซีงความใกล้ชิด, สันถวะ) สนฺถว+อํ
#สตํ (ของสัตบุรุษ ท.) สนฺต+นํ ให้ทำ นฺต เป็น นฺตุ ด้วยสูตรว่า เสเสสุ นฺตุว. ( รู ๑๐๘)
= สนฺตุ+นํ, แปลง นฺตุ กับ นํ เป็น ตํ ด้วยสูตรว่า นมฺหิ ตํ วา. (รู ๑๐๔) = ส+ตํ
รวมเป็น สตํ แปลว่า แก่....จตุตถี., หรือ ของ....ฉัฏฐี. ก็ได้.
= สนฺตุ+นํ, แปลง นฺตุ กับ นํ เป็น ตํ ด้วยสูตรว่า นมฺหิ ตํ วา. (รู ๑๐๔) = ส+ตํ
รวมเป็น สตํ แปลว่า แก่....จตุตถี., หรือ ของ....ฉัฏฐี. ก็ได้.
#สทฺธมฺมมญฺญาย ตัดบทเป็น สทฺธมฺมํ+อญฺญาย (รู้แล้วซึ่งธรรมอันประเสริฐ,
เพราะรู้ซึ่งธรรมอันประเสริฐ, ซึงพระสัทธรรม) สนฺต+ธมฺม > สทฺธมฺม+อํ,
อา+√ญา+ตฺวา > อญฺญาย (รู้แล้ว).
เพราะรู้ซึ่งธรรมอันประเสริฐ, ซึงพระสัทธรรม) สนฺต+ธมฺม > สทฺธมฺม+อํ,
อา+√ญา+ตฺวา > อญฺญาย (รู้แล้ว).
#เสยฺโย: (เจริญกว่า, น่าสรรเสริญกว่า) เสยฺย+สิ เสยฺย มาจาก ปสตฺถ+อิย
หรือ วุฑฺฒ+อิย ปัจจัยในวิเสสตัทธิต วิ. สพฺเพ อิเม ปสตฺถา อยมิเมสํ วิเสเสน ปสตฺโถ
(วุฑฺโฒ)ติ เสยฺโย, เสฏฺโฐ, เชยฺโย, เชฏฺโฐ. วิเสสตัทธิต. (รู ๓๙๒) ให้แปลง เสฏฺฐ เป็น ช
ด้วยสูตรว่า ปสตฺถสฺส โส จ. (รู ๓๙๒) ให้แปลง วุฑฺฒ เป็น ช ด้วยสูตรว่า วุฑฺฒสฺส โช อิยิฏฺเฐสุ.
(รู ๓๙๑) เพราะเหตุนั้นจึงแปลว่า เจริญกว่า, หรือ น่าสรรเสริญกว่า ก็ได้.
หรือ วุฑฺฒ+อิย ปัจจัยในวิเสสตัทธิต วิ. สพฺเพ อิเม ปสตฺถา อยมิเมสํ วิเสเสน ปสตฺโถ
(วุฑฺโฒ)ติ เสยฺโย, เสฏฺโฐ, เชยฺโย, เชฏฺโฐ. วิเสสตัทธิต. (รู ๓๙๒) ให้แปลง เสฏฺฐ เป็น ช
ด้วยสูตรว่า ปสตฺถสฺส โส จ. (รู ๓๙๒) ให้แปลง วุฑฺฒ เป็น ช ด้วยสูตรว่า วุฑฺฒสฺส โช อิยิฏฺเฐสุ.
(รู ๓๙๑) เพราะเหตุนั้นจึงแปลว่า เจริญกว่า, หรือ น่าสรรเสริญกว่า ก็ได้.
#โหติ: (ย่อมเป็น) √หู+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.
#น: (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ
#ปาปิโย: (ลามกกว่า, บาปกว่า, เลวกว่า, เลวลง) ปาป+อิย ปัจจัยในวิเสสตัทธิต >
ปาปิย+สิ ตั้งวิเคราะห์ศัพท์คล้ายกันกับ เสยฺโย.
ปาปิย+สิ ตั้งวิเคราะห์ศัพท์คล้ายกันกับ เสยฺโย.
……………….
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen