โลกนีติปาฬิแปล_๕.๙๘ หมวดหญิง / หญิงรักชาย ชายรักหญิง

#หญิงรักชาย ชายรักหญิง#
๙๘.
หึ รมติ ปํ, หํ รมติ โป;
ถี รมติ ปุ, ขุ รมติ ธํฯ

„กระบือ ชื่นชอบ โคลนตม
หงส์ ชื่นชม สระบัว
หญิงรักชาย (ชายรักหญิง)
พระภิกษุชื่นชอบพระธรรม.“

(#โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๙๘)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

คาถานี้ ท่านใช้วิธีย่อคำศัพท์ อาจเขียนให้เต็มได้ดังนี้

หึ รมติ ปํ, = มหึโส รมติ ปํสุํ. (กระบือ ย่อมชอบ ซึ่งโคลนตม)
หํ รมติ โป = หํโส รมติ โปกฺขรณึ. (หงส์ ย่อมชอบ ซึ่งสระบัว)
ถี รมติ ปุ = ถี รมติ ปุริสํ. (ผู้หญิง ย่อมชอบ ซึ่งผู้ชาย), หรือ = ปุรโส รมติ ถึ. (ผู้ชาย ย่อมชอบ ซึ่งผู้หญิง)
ขุ รมติ ธํ = ภิกฺขุ รมติ ธมฺมํ. (ภิกษุ ย่อมชอบ ซึ่งธรรมะ)
ลักษณะคาถาที่มี ๕ พยางค์  ในคัมภีร์วุตโตทยมัญชรี ท่านเรียกว่า สุปติฏฐาฉันท์.

หึ = มหึโส (กระบือ, ควาย)  มหึส+สิ, ในอภิธานัปปทีปิกาฏีกา คาถาที่ ๖๑๖ แสดงศัพท์ที่เป็นชื่อของ กระบือ ๒ ศัพท์ (= มหึส, ลุลาย) พร้อมรูปวิเคราะห์ ไว้ดังนี้ว่า. ทฺวยํ มหึเสฯ มหิยํ เสตีติ มหึโส, รสฺโส, นิคฺคหีตาคโม จฯ ลล อิจฺฉายํ, อุทกํ ลลตีติ ลุลาโย, นิปาตนา, อโย, อสฺสุ จฯ แปลว่า: สองบท ย่อมเป็นไปในกระบือฯ ๑) สัตว์ที่นอนบนแผ่นดิน ชื่อว่า มหึส, ทำรัสสะ, และลงนิคคหิตอาคมฯ ๒) ลล ธาตุ ย่อมเป็นไปในความปรารถนา, สัตว์ที่ปรารถนาน้ำ ชือว่า ลุลาย, การสำเร็จรูป,  + อย ปัจจัย, และแปลง อ เป็น อุฯ

#รมติ (ยินดี, พอใจ, รักใคร่) √รม+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.
#ปํ = ปํสุํ (ซึ่งฝุ่น, ปุ๋ย, โคลน, ตม) ปํสุ+อํ
#หํ = หํโส (หงส์)
#โปกฺ = โปกฺขรณึ (ซึ่งสระบัว) โปกฺขรณี+อํ
#ถี (หญิง, สตรี) ถี+สิ
#ปุ = ปุริสํ (ซึงชาย) ปุริส+อํ
#ขุ = ภิกฺขุ (ภิกษุ, พระ) ภิกฺขุ+สิ
#ธํ = ธมฺมํ (ซึ่งธรรม) ธมฺม+อํ

……………….