โลกนีติปาฬิแปล_๕.๑๑๐ หมวดหญิง / หากชายอยากเป็นชายทุกชาติ

#หากชายอยากเป็นชายทุกชาติ#
๑๑๐.
โย อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ;
ปรทารํ วิวชฺเชยฺย, โธตปาโทว กทฺทมํฯ

“ชายใดปรารถนาเกิดเป็นชาย,
ติดต่อกันทุกชาติไป
ชายนั้นพึงละเว้นลูกเมียผู้อื่น,
เหมือนคนล้างเท้าแล้ว เว้นโคลนตม ฉะนั้น.“

(#โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๑๐, #ขุ. ชา. ๒๘/๘๖๕ มหานารทกัสสปชาดก)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

คาถานี้ แบ่งเป็น ๒ ประโยคหลัก แปลคล้ายกันเหมือนคาถาก่อนนี้ ดังนี้.

๑.) โย อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ;
ยา (ปุริโส) อ. ชายใด อิจฺเฉ ย่อมปรารถนา ปุริโส โหตุํ เพื่ออันเป็นผู้ชาย ชาตึ ชาตึ ทุก ๆ ชาติ ปุนปฺปุนํ บ่อย ๆ. (แปลเอาความว่า: ผู้ชายที่อยากเกิดเป็นผู้ชายติดต่อกันทุกชาติ)

๒.) ปรทารํ วิวชฺเชยฺย, โธตปาโทว กทฺทมํฯ
(โส ปุริโส) อ. ชายนั้น วิวชฺเชยฺย พึงเว้นรอบ ปรทารํ ซึ่งภริยาของผู้อื่น, (ปุคฺคโล) อิว เหมือนบุคคล โธตปาโท ผู้มีเท้าอันล้างแล้ว (ปริวชฺชนฺโต) เว้นรอบอยู่ กทฺทมํ ซึ่งโคลนตม ฉะนั้น.
(แปลเอาความว่า: เธอเว้นผิดลูกเมียของคนอื่น ดุจคนล้างเท้าสะอาดแล้ว เว้นโคลนตม ฉะนั้น.)

#โย = โย ปุริโส (บุรุษใด)
#อิจฺเฉ = อิจฺเฉยฺย (พึงปรารถนา) √อิสุ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.
#ปุริโส (บุรุษ,​ ผู้ชาย) ปุริส+สิ. ๑) มาจาก √ปูร+อิส ปัจจัย วิ. ปูรตีติ ปุริโส, โปโส. (ผู้ที่ยังใจพ่อแม่ให้เต็ม ชื่อว่า ปุริส, โปส), ปูร-ทานปูรเณสุ ปูร ธาตุในความให้และเต็ม. ที่เป็น ปุริส เพราะให้ทำการรัสสะ, ที่เป็น โปส เพราะให้ลบ ร และ อิ อักษร และวุทธิ. ๒) มาจาก ปุร+√สิ+อ ปัจจัย วิ. ปุเร อุจฺเจ ฐาเน เสตีติ ปุริโส. (ผู้นอนบนที่สูง ชื่อว่า ปุริส).
#โหตุํ = ภวิตุํ (เพื่ออันเป็น) √หู+อ+ตุํ
#ชาตึ ชาตึ ปุนปฺปุนํ (บ่อย ๆ ทุกชาติ)
#ปรทารํ (ภริยาของผู้อื่น) ปร (อื่น) + ทาร (เมีย, ภริยา)  > ปรทาร+อํ
#วิวชฺเชยฺย (พึงเว้นรอบ) วิ+√วชฺช+เณ+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.
#โธตปาโทว ตัดบทเป็น โธตปาโท+อิว (เหมือนคนมีเท้าอันตนล้างแล้ว, ดุจคนมีเท้าที่สะอาด) โธต (ล้างแล้ว, ชำระแล้ว) + ปาท (เท้า,​ ตีน)  > โธตปาท+สิ,  อิว (เพียงดัง, ราวกะ, เหมือน,​ ดุจ) นิบาตบอกการเปรียบเทียบ
#กทฺทมํ (ตม,​ โคลน, หล่ม) กทฺทม+อํ

……………….