กวิทัปปณนีติแปล_๑๖. คนมีปัญญาย่อมตั้งตัวได้

#คนมีปัญญาย่อมตั้งตัวได้#
๑๖.
อปฺปเกนปิ เมธาวี, ปาภเตน วิจกฺขโณ;
สมุฏฺฐาเปติ อตฺตานํ, อณุํ อคฺคึว สนฺธมํฯ

„นักปราชญ์ผู้ปัญญาเห็นประจักษ์
ย่อมตั้งตนได้ด้วยต้นทุนแม้น้อย
ดุจคนก่อไฟน้อยๆ ให้เป็นกองใหญ่ ฉะนั้น.“

(#กวิทัปปณนีติ, หมวดบัณฑิต, คาถาที่ ๑๖, #ธัมมนีติ ๓๙๗, #นรทักขทีปนี ๕๐, #ขุ.ชา. ๒๗/๔)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#อปฺปเกนปิ = อปฺปเกน+อปิ (อันน้อย+แม้, แม้น้อย) อปฺปก+นา
#เมธาวี (ผู้มีปัญญา, นักปราชญ์) เมธา+วี ปัจจัจในตทัสสัตถิตัทธิต > เมธาวี+สิ วิ. เมธา อสฺส อตฺถีติ เมธาวี. (คนมีปัญญา ชื่อว่า เมธาวี)
#ปาภเตน, ปาฏเตน (บรรณาการ, ของขวัญ, ราคา, ทุน) ปาภต+นา นป.
#วิจกฺขโณ (ผู้คิดไตร่ตรอง, ผู้มีปัญญาเห็นประจักษ์, ) วิจกฺขณ+สิ
#สมุฏฺฐาเปติ (ให้ตั้งไว้ด้วยดี, ให้ดำรงมั่น) สํ+อุ+√ฐา+ณาเป+ติ ภูวาทิ. เหตุกัตตุ.
#อตฺตานํ (ตน, ตัวเอง) อตฺต+นํ
#อณุํ (ละเอียด, เล็กน้อย) อณุ+อํ
#อคฺคึว = อคฺคึ+อิว (ซึ่งไฟ+เพียงดัง, ดุจ) อคฺคิ+อํ, ส่วน อิว เป็นนิบาตบอกอุปมา
#สนฺธมํ, สนฺธมนฺโต (เป่าอยู่, ก่ออยู่) สํ+√ธม+อ+อนฺต > สนฺธมนฺต+สิ แปลง นฺต > นฺตุ กับ สิ เป็น อํ, แจกเหมือน คจฺฉนฺต ศัพท์

……………….