โลกนีติปาฬิแปล_๗.๑๔๕ หมวดเบ็ดเตล็ด / หลักการทำงาน

#หลักการทำงาน#
๑๔๕.
น หิ โกจิ กเต กิจฺเจ, กตฺตารํ สมุเปกฺขเต;
ตสฺมา สพฺพานิ กิจฺจานิ, สาวเสเสน การเยฯ

„เมื่อกิจที่ควรทำทำเสร็จแล้ว
ไม่มีใครจะมาสนใจคนทำดอก
เพราะฉะนั้น บุคคลพึงจัดการ
งานทุกอย่างอย่าให้คั่งค้างเลย.“

(#โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๕, #ธัมมนีติ ๒๐๔, #มหารหนีติ ๒๔๗)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#น (ไม่, หามิได้) นิบาต
#หิ (จริงแท้, จริงอยู่) นิบาต
#โกจิ (ใคร, บางคน) กึ > ก+สิ = โก, โก+จิ = โกจิ.
#กเต (ถูกทำแล้ว, ทำเสร็จแล้ว) กร+ต > กต+สฺมึ
#กิจฺเจ (สิ่งที่ควรทำ,​ กิจ) √กร+ริจฺจ > กิจฺจ+สฺมี (ริจฺจ เป็นกิจจปัจจัยในกิตก์ ๑ ใน ๕ ตัว คือ ตพฺพ, ณฺย, อนีย, เตยฺย, ริจฺจ)
#กตฺตารํ (ผู้กระทำ, คนที่ทำ) √กร+ตุ > กตฺตุ+อํ,  วิ. อกาสิ กโรติ กริสฺสตีติ กตฺตา หรือวิเคราะห์สั้น ๆ ว่า กโรตีติ กตฺตา. (ผู้ทำ ชื่อว่า กัตตา) เป็นกัตตุรูป กัตตุสาธนะ. เพราะ ตุ ปัจจัย ให้แปลง ร เป็น ต § กรสฺส จ ตตฺตํ ตุสฺมึ. (รู ๕๗๓)
#สมเปกฺขเต (เหลียวมอง, เพ่งดู, ตรวจสอบ) สํ+อป+√อิกฺข+อ+เต ภูวาทิ. กัตตุ.  (ในโลกนีติ เป็น สมุเปกฺขเต สํ+อุป+√อิกฺข+อ+เต, ในมหารหนีติ เป็น สมฺมเปกฺขเต สมฺม+อป+√อิกฺข+อ+เต)
#ตสฺมา (เหตุนั้น) ต+สฺมา สัพพนาม หรือ นิบาต ก็ได้
#สพฺพานิ (ทั้งปวง) สพฺพ+โย สัพพนาม เป็นได้ ๓ ลิงค์ ในที่นี้เป็น วิเสสนะ (ศัพท์ขยาย) กมฺมานิ
#กิจฺจานิ (การงาน, กรรม, ธุระ ท.) กร+รมฺม > กมฺม+โย นป. ในธัมมนีติ เป็น กมฺมานิ
#สาวเสสานิ (เป็นไปกับความเหลือลง, ไม่ให้เหลือ, ไม่ให้คั่งค้าง) สาวเสส+โย
#การเย (ให้ทำ, ให้ดำเนินการ, ให้จัดการ) √กร+ณย+เอยฺย สฺวาทิคณะ เหตุกัตตุวาจก

……………….