โลกนีติปาฬิแปล_๑.๑๖ หมวดบัณฑิต_อย่าปล่อยวัยให้ไร้ค่า

#อย่าปล่อยวัยให้ไร้ค่า#

๑๖.

ปถมํ ปราชเย สิปฺปํ, ทุติยํ ปราชเย ธนํ,

ตติยํ ปราชเย ธมฺมํ, จตุตฺถํ กึ กริสฺสติ ฯ

„ปฐมวัย ไม่ศึกษาหาความรู้,

วัยที่สอง ไม่ทำงานสะสมทรัพย์,

วัยที่สาม ไม่ทำบุญปฏิบัติธรรม

ปัจฉิมวัย จักทำประโยชน์อะไร?“

(#โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๑๖, #นรทักขทีปนี ๑๕)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ปถมํ (ที่ต้น, ที่แรก, ปถมวัย) ปถม+อํ

#ปราชเย (พึงพ่ายแพ้, ปราชัย) ปรา+√ชิ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. พฤทธิ์ อิ เป็น เอ, 
แปลง เอ เป็น อย ด้วยสูตรว่า เอ อย. (รู ๔๙๑)  แปลง เอยฺย เป็น เอ ได้บ้าง (รู ๔๕๔, ๔๘๘), 
ชิ ธาตุเป็นได้ทั้ง ภูวาทิคณะและกิยาทิคณะตามที่ธาตฺวัตถสังคหะแสดงไว้ในคาถาที่ ๑๓๘ ว่า 
“ชิ ภูกี ชยปราเช” แปลว่า „ชิ ธาตุได้ทั้งหมวดภูธาตุและหมวดกีธาตุ ย่อมเป็นไปในอรรถว่า ชนะ และ ปราชัย.

#สิปฺปํ (ซึ่งศิลปะ, ความรู้) สิปฺป+อํ

#ทุติยํ (ที่สอง, ทุติยวัย) ทุติย+อํ

#ธนํ (ซึ่งทรัพย์) ธน+อํ

#ตติยํ  (ที่สาม, ตติยวัย) ตติย+อํ

#ธมฺมํ (ซึ่งธรรม, ความดี, บุญ, กุศล) ธมฺม+อํ

#จตุตฺถํ (ที่สี่, จตุตถวัย, ปัจฉิมวัย) จตุตฺถ+อํ

#กึ = กึ ปโยชนํ (อะไร, ประโยชน์อะไร) กึ+อํ

#กริสฺสติ (จักทำ) กร+โอ+อิ+สฺสติ ตนาทิ. กัตตุ.

……………….