โลกนีติปาฬิแปล_๑.๘ หมวดบัณฑิต_ถึงจะไกลก็ควรไป

#ถึงจะไกลก็ควรไป#

๘.

ปณฺฑิโต สุตสมฺปนฺโน, ยตฺถ อตฺถีติ เจ สุโต,

มหุสฺสาเหน ตํ ฐานํ, คนฺตพฺพํว สุเตสินา ฯ

"หากได้ยินมาว่า มีนักปราชญ์ผู้ถึงพร้อม

ด้วยวิชาความรู้ มีอยู่ ณ ที่ใด,

ผู้แสวงหาความรู้ ควรไปสู่ที่นั้นให้จงได้

ด้วยความอุตสาหะอันแรงกล้าเถิด."

(#โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๘, #มหารหนีติ ๔๒ #ธัมมนีติ ๑๐ กวิทัปปณนีติ ๘๓)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ปณฺฑิต (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา, นักปราชญ์) ปณฺฑิต+สิ ๑) มีวิเคราะห์ว่า ปณฺฑาย อิโต คโต ปวตฺโตติ ปณฺฑิโต. 
(ผู้ชื่อว่า บัณฑิต เพราะอรรถว่า ไปแล้ว คือเป็นไปแล้วด้วยปัญญา) ปณฺฑา+√อิ+ต > ปณฺฑิต+สิ, เป็นสมาส. ๒) 
วิ. สญฺชาตา ปณฺฑา เอตสฺสาติ ปณฺฑิโต, (ผู้ชื่อว่า บัณฑิต เพราะอรรถว่า ปัญญาเกิดขึ้นแก่เขา) ปณฺฑา+อิต 
ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต ตามนัยของสัททนีติ สุตตมาลา และนิรุตติทีปนี.  ๓) ปณฺฑติ ญาณคติยา คจฺฉตีติ วา 
ปณฺฑิโต (อีกอย่างหนึง ผู้ชื่อว่า บัณฑิต เพราะอรรถว่า เขาย่อมไปตามคติแห่งปัญญา) √ปฑิ+อิ+ต เป็นนามกิตก์. 
(ดูมงคลัตถทีปนี ภาคที่ ๑ ข้อ ๑๘.)

#สุตสมฺปนฺโน (ผู้ถึงพร้อมด้วยสุตะ) สุต+สฺมปนฺน > สุตสมฺปนฺน+สิ

#ยตฺถ = ยสฺมึ ฐาเน (ในที่ใด)

#อตฺถีติ = อตฺถิ+อิติ (ว่า...มีอยู่ )

#เจ (ถ้าว่า, ผิว่า) นิบาตกำหนดความสงสัย

#มหุสฺสาเหน (ด้วยความอุตสาหะใหญ่, พยายามเต็มที่) มหนฺต+อุสฺสาห > มหุสฺสาห+นา

#ตํ ฐานํ (ที่นั้น) ต+อํ, ฐาน+อํ

#คนฺตพฺพํว = คนฺตพฺพํ+เอว  (พึงไป นั่นเทียว)

#สุเตสินา (ผู้มีปกติแสวงหาความรู้, นักศึกษา) สุต+เอสี > สุเตสี+นา ตติยาวิภัตติ, สุเตสี พึงเทียบกับ มเหสี 
(ผู้แสวงหาคุณอันยิ่งใหญ่). ศัพท์ว่า เอสี = อีส+ณี วิ. เอสิตุํ สีลมสฺสาติ เอสี (การแสวงหาเป็นปกติของผู้ใดมีอยู่ 
เหตุนั้น ผู้นั้น ชื่อว่า เอสี) กัตตุรูป กัตตุสาธนะ, อีส ธาตุพบในธาตฺวัตถสังคหะว่า อีโส ทานคติอุญฉ-, 
หึสาทสฺสนอิสฺสเร (อีส ธาตุย่อมเป็นไปในอรรถว่า ให้, ไป, แสวงหา, เบียดเบียน, ดู และ เป็นใหญ่). 
วิเคราะห์นี้ผมว่าเองตามหลัก หากผิดขอท่านผู้รู้กรุณาทักท้วงด้วยเถิด.

……………….