ปทรูปสิทธิ_๕.๕ ตัทธิตกัณฑ์_อัสสัตถิตัทธิต

อสฺสตฺถิตทฺธิต

“เมธา ยสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชตี”ติ วิคฺคเห—

๓๙๘. ตทสฺสตฺถีติ วี จ.

ปฐมาวิภตฺยนฺตา “ตทสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชติ” อิจฺเจเตสฺวตฺเถสุ วีปจฺจโย โหติ.

เมธามายา สทฺเทหิ จายํ. เมธาวี, เมธาวิโน. อิตฺถิยํ อีการนฺตตฺตา “ปติภิกฺขุราชีการนฺเตหิ
อินี”ติ อินี, เมธาวินี, เมธาวินิโย. นปุํสเก เมธาวิ กุลํ. เอวํ มายาวี, มายาวินี, มายาวิ จิตฺตํ.

จคฺคหเณน โส อิล ว อาลาทิปฺปจฺจยา จ. ยถา— สุเมธา ยสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชตีติ สุเมธโส, รสฺสตฺตํ. เอวํ โลมโส. ปิจฺฉํ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชตีติ ปิจฺฉิโล. เอวํ เผนิโล, ตุณฺฑิโล, ชฏิโล. เกสา อสฺส อตฺถีติ เกสโว, วาจาโล อิจฺจาทิ.

“ตโป อสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชตี”ติ วิคฺคเห—

“ตทสฺสตฺถี”ติ อธิกาโร.

๓๙๙. ตปาทิโต สี.

ตปอิจฺเจวมาทิโต สีปจฺจโย โหติ “ตทสฺสตฺถิ” อิจฺเจตสฺมึ อตฺเถ.

สสฺส ทฺวิภาโว. ตปสฺสี, ตปสฺสิโน, ตปสฺสินี, ตปสฺสิ. เอวํ เตชสฺสี, ยสสฺสี, มนสฺสี, ปยสฺสี.

“ทณฺโฑ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชตี”ติ วิคฺคเห—

๔๐๐. ทณฺฑาทิโต อิกอี.

อาทิสทฺโทยํ ปการตฺโถ, ทณฺฑอิจฺเจวมาทิโต อวณฺณนฺตา อิก อี อิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ

“ตทสฺสตฺถิ” อิจฺเจตสฺมึ อตฺเถ.

ทณฺฑิโก, ทณฺฑี, ทณฺฑิโน, ทณฺฑินี. เอวํ มาลิโก, มาลี, มาลินี, ฉตฺติโก, ฉตฺตี, รูปิโก, รูปี, เกสิโก, เกสี, สงฺฆี, ญาณี, หตฺถี อิจฺจาทิ.

๔๐๑. มธฺวาทิโต โร.

มธุอาทิโต รปฺปจฺจโย โหติ “ตทสฺสตฺถี”ติ อตฺเถ.

มธุ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชตีติ มธุโร คุโฬ, มธุรา สกฺขรา, มธุรํ ขีรํ, กุญฺชา หนู เอตสฺส สนฺตีติ กุญฺชโร, สพฺพสฺมึ วตฺตพฺเพ มุขมสฺส อตฺถีติ มุขโร, สุสิ อสฺส อตฺถีติ สุสิโร. เอวํ รุจิโร, นคโร.

“คุโณ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชตี”ติ วิคฺคเห—

๔๐๒. คุณาทิโต วนฺตุ.

คุณอิจฺเจวมาทิโต วนฺตุปฺปจฺจโย โหติ “ตทสฺส อตฺถี”ติ อตฺเถ.

วิภตฺติโลเป, นามพฺยปเทเส จ กเต สฺยาทฺยุปฺปตฺติ.

คุณวนฺตุ สิ, “สวิภตฺติสฺส, นฺตุสฺสา”ติ อธิกิจฺจ “อา สิมฺหี”ติ อาตฺตํ, คุณวา ปุริโส, เสสํ เญยฺยํ. เอวํ คณวา, กุลวา อิจฺจาทโย. อิตฺถิยํ “ณว ณิก เณยฺยณนฺตูหี”ติ อีปจฺจโย,

“วา”ติ วตฺตมาเน “นฺตุสฺส ตมีกาเร”ติ ตกาโร, คุณวตี, คุณวนฺตี อิจฺจาทิ.

นปุํสเก “อํ นปุํสเก”ติ สวิภตฺติสฺส นฺตุสฺส อมาเทโส, คุณวํ อิจฺจาทิ.

“สติ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมึ วา วิชฺชตี”ติ วิคฺคเห—

“ตทสฺสตฺถี”ติ วตฺตเต.

๔๙๓. สตฺยาทีหิ มนฺตุ.

สติอิจฺเจวมาทีหิ อวณฺณนฺตรหิเตหิ ปฐมาวิภตฺยนฺเตหิ ลิงฺเคหิ มนฺตุปฺปจฺจโย โหติ “ตทสฺสตฺถี”ติ อตฺเถ. เสสํ คุณวนฺตุสมํ. สติมา, สติมตี, สติมนฺตี, สติมํ. เอวํ ธิติมา, คติมา อิจฺจาทโย.

ตถา “อายุ อสฺส อตฺถีติ อายุ มนฺตุ”อิจฺจตฺร—

๔๐๔. อายุสฺสุการาสมนฺตุมฺหิ.

อายุสฺส อุกาโร อส โหติ มนฺตุมฺหีติ อสาเทโส.

อายสฺมา, เสสํ สมํ. คาโว อสฺส สนฺตีติ โคมา, โคมนฺโต, โคมตี, โคมนฺตี, โคมํ กุลํ อิจฺจาทิ.

“สทฺธา อสฺส อตฺถี”ติ วิคฺคเห—

๔๐๕. สทฺธาทิโต ณ.

สทฺธา ปญฺญาอิจฺเจวมาทิโต ณปฺปจฺจโย โหติ “ตทสฺสตฺถิ”อิจฺเจตสฺมึ อตฺเถ.

สทฺโธ ปุริโส, สทฺธา กญฺญา, สทฺธํ กุลํ. เอวํ ปญฺโญ, อมจฺฉโร, ตถา พุทฺธํ,

พุทฺธิ อสฺส อตฺถีติ พุทฺโธ อิจฺจาทิ.

อสฺสตฺถิตทฺธิตํ.