อภิธานัปปทีปิกา_๒.๓ ภูกัณฑ์_นรวรรค

๒.๓. นรวคฺค

๒๒๗.

มนุสฺโส มานุโส มจฺโจ, มานโว มนุโช นโร;

โปโส ปุมา จ ปุริโส, โปริโส ปฺยถ ปณฺฑิโตฯ

๒๒๘.

พุโธ วิทฺวา วิภาวี จ, สนฺโต สปฺปญฺญ โกวิทา;

ธีมา สุธี กวิ พฺยตฺโต, วิจกฺขโณ วิสารโทฯ

๒๒๙.

เมธาวี มติมา ปญฺโญ, วิญฺญู จ วิทูโร วิทู;

ธีโร วิปสฺสี โทสญฺญู, พุทฺโธ จ ทพฺพ วิทฺทสุฯ

๒๓๐.

อิตฺถี สีมนฺตินี นารี, ถี วธู วนิตา, งฺคนา;

ปมทา สุนฺทรี กนฺตา, รมณี ทยิตา, พลาฯ

๒๓๑.

มาตุคาโม จ มหิลา, ลลนา ภีรุ กามินี;

กุมาริกา ตุ กญฺญา ถ, ยุวตี ตรุณี ภเวฯ

๒๓๒.

มเหสี สาภิเสกาญฺญา, โภคินี ราชนาริโย;

ธวตฺถินี ตุ สงฺเกตํ, ยาติ ยา สา, ภิสาริกาฯ

๒๓๓.

คณิกา เวสิยา วณฺณ, ทาสี นครโสภินี;

รูปูปชีวินี เวสี, กุลฏา ตุ จ พนฺธกีฯ

๒๓๔.

วราโรโห, ตฺตมา มตฺต, กาสินี วรวณฺณินี;

ปติพฺพตา ตฺวปิ สตี, กุลิตฺถี กุลปาลิกาฯ

๒๓๕.

วิธวา ปติสุญฺญา ถ, ปติมฺพรา สโมฺพรา;

วิชาตา ตุ ปสูตา จ, ชาตาปจฺจา ปสูติกาฯ

๒๓๖.

ทูตี สญฺจาริกา ทาสี, ตุ เจฏี กุฏธาริกา;

วารุณี, กฺขณิกา ตุลฺยา, ขตฺติยานี ตุ ขตฺติยาฯ

๒๓๗.

ทาโร ชายา กลตฺตํ จ, ฆรณี ภริยา ปิยา,

ปชาปตี จ ทุติยา, สา ปาทปริจาริกาฯ

๒๓๘.

สขี ตฺวา’ลี วโสฺสา ถ, ชารี เจวา’ติจารินี;

ปุเม ตู’ตุ รโช ปุปฺผํ, อุตุนี ตุ รชสฺสลาฯ

๒๓๙.

ปุปฺผวตี ครุคพฺภา, ปนฺนสตฺตา จ คพฺภินี;

คพฺภาสโย ชลาพุปิ, กลลํ ปุนฺนปุํสเกฯ

๒๔๐.

ธโว ตุ สามิโก ภตฺตา, กนฺโต ปติ วโร ปิโย;

อโถ ปปติ ชาโร ถา, ปจฺจํ ปุตฺโต’ตฺรโช สุโตฯ

๒๔๑.

ตนุโช ตนโย สูนุ, ปุตฺตาที ธีตริ’ตฺถิยํ;

นาริยํ ทุหิตา ธีตา, สชาโต ตฺโว’รโส สุโตฯ

๒๔๒.

ชายาปตี ชนิปตี, ชโมฺปตี ตุ ทมฺปตี;

อถ วสฺสวโร วุตฺโต, ปณฺฑโก จ นปุํสกํฯ

๒๔๓.

พนฺธโว พนฺธุ สชโน, สโคตฺโต ญาติ ญาตโก;

สาโลหิโต สปิณฺโฑ จ, ตาโต ตุ ชนโก ปิตาฯ

๒๔๔.

อมฺม, มฺพา ชนนี มาตา, ชเนตฺติ ชนิกา ภเว;

อุปมาตา ตุ ธาติ’ตฺถี, สาโล ชายาย ภาติโกฯ

๒๔๕.

นนนฺทา สามิภคินี, มาตามหี ตุ อยฺยิกา;

มาตุโล มาตุภาตา,สฺส, มาตุลานี ปชาปติฯ

๒๔๖.

ชายาปตีนํ ชนนี, สสฺสุ วุตฺตาถ ตปฺปิตา;

สสุโร ภาคิเนยฺโย ตุ, ปุตฺโต ภคินิยา ภเวฯ

๒๔๗.

นตฺตา วุตฺโต ปปุตฺโต ถ, สามิภาตา ตุ เทวโร;

ธีตุปติ ตุ ชามาตา, อยฺยโก ตุ ปิตามโหฯ

๒๔๘. มาตุจฺฉา มาตุภคินี, ปิตุจฺฉา ภคินี ปิตุ;

ปปิตามโห ปยฺยโก, สุณฺหา ตุ สุณิสา หุสาฯ

๒๔๙.

โสทริโย สคพฺโภ จ, โสทโร สหโช ปฺยถ;

มาตาปิตู เต ปิตโร, ปุตฺตา ตุ ปุตฺตธีตโรฯ

๒๕๐.

สสุรา สสฺสุสสุรา, ภาตุภคินี ภาตโร;

พาลตฺตํ พาลตา พาลฺยํ, โยพฺพญฺญํ ตุ จ โยพฺพนํฯ

๒๕๑.

สุกฺกา ตุ ปลิตํ เกสา, ทโย ถ ชรตา ชรา;

ปุถุโก ปิลฺลโก ฉาโป, กุมาโร พาล โปตกาฯ

๒๕๒.

อถุ’ ตฺตานสยุ’ตฺตาน, เสยฺยกา ถนโปปิ จ;

๒๕๓.

ตรุโณ จ วยฏฺโฐ จ, ทหโร จ ยุวา สุสุ;

มาณโวทารโกจาถ, สุกุมาโร สุเขธิโตฯ

๒๕๔.

มหลฺลโก จ วุทฺโธ จ, เถโร ชิณฺโณ จ ชิณฺณโก;

อคฺคโช ปุพฺพโช เชฏฺโฐ, กนิโย กนิฏโฐ นุโชฯ

๒๕๕.

วลิตฺตโจ ตุ วลิโน; ตีสุ’ตฺตานสยาทโยฯ

๒๕๖.

สีโส’ตฺตมงฺคานิ สิโร, มุทฺธา จ มตฺถโก ภเว;

เกโส ตุ กุนฺตโล วาโล, ตฺตมงฺครุห มุทฺธชาฯ

๒๕๗.

ธมฺมิลฺโล สงฺยตา เกสา, กากปกฺโข สิขณฺฑโก;

ปาโส หตฺโถ เกสจเย; ตาปสานํ ตหึ ชฏาฯ

๒๕๘.

ถิยํ เวณี ปเวณี จ; อโถ จูฬา สิขา สิยา;

สีมนฺโต ตุ มโต นาริ, เกสมชฺฌมฺหิ ปทฺธติฯ

๒๕๙.

โลมํ ตนุรุหํ โรมํ, ปมฺหํ ปขุม มกฺขิคํ;

มสฺสุ วุตฺตํ ปุมมุเข, ภู ตฺวิตฺถี ภมุโก ภมุฯ

๒๖๐.

พปฺโป เนตฺตชล’สฺสูนิ, เนตฺตตารา กนีนิกา;

วทนํ ตุ มุขํ ตุณฺฑอ, วตฺตํ ลปน มานนํฯ

๒๖๑.

ทฺวิโช ลปนโช ทนฺโต, ทสโน รทโน รโท;

ทาฐา ตุ ทนฺตเภทสฺมิ, อปางฺโค ตฺวกฺขิโกฏิสุฯ

๒๖๒.

ทนฺตาวรณ โมฏฺโฐ จา, ปฺยธโร ทสนจฺฉโท;

คณฺโฑ กโปโล หนฺวิตฺถี, จุพุกํ ตฺว’ ธรา อโธฯ

๒๖๓.

คโล จ กณฺโฐ คีวา จ, กนฺธรา จ สิโรธรา;

กมฺพุคีวา ตุ ยา คีวา, สุวณฺณาลิงฺคสนฺนิภา;

องฺกิตา ตีหิ เลขาหิ, กมฺพุคีวา ถวา มตาฯ

๒๖๔.

อํโส นิตฺถี ภุชสิโร, ขนฺโธ ตสฺสนฺธิ ชตฺตุ ตํ;

พาหุมูลํ ตุ กจฺโฉ, โธ, ตฺว’สฺส ปสฺส มนิตฺถิยํฯ

๒๖๕.

พาหุ ภุชาทฺวีสุ พาหา, หตฺโถ ตุ กร ปาณโย;

มณิพนฺโธ ปโกฏฺฐนฺโต, กปฺปโร ตุ กโปณฺยถฯ

๒๖๖.

มณิพนฺธ กนิฏฺฐานํ, ปาณิสฺส กรโภ,นฺตรํ;

กรสาขา, งฺคุลี ตา ตุ, ปญฺจ,งฺคุฏฺโฐ จ ตชฺชนี;

มชฺฌิมา นามิกา จาปิ, กนิฏฺฐา’ติ กมา สิยุํฯ

๒๖๗.

ปเทโส ตาลโคกณฺณา, วิทตฺถิ,ตฺถี กมา ตเต;

ตชฺชนฺยาทิยุเต’งฺคุฏฺเฐ, ปสโต ปาณิ กุญฺจิโตฯ

๒๖๘.

รตนํ กุกฺกุ หตฺโถ ถ, ปุเม กรปุโฏ,ญฺชลิ;

กรโช ตุ นโข นิตฺถี, ขฏโก มุฏฺฐิ จ ทฺวีสุฯ

๒๖๙.

พฺยาโม สหกรา พาหุ, เทฺว ปสฺสทฺวโวิตฺถตา;

อุทฺธนฺตต ภุชโปส, ปฺปมาเณ โปริสํ ติสุฯ

๒๗๐.

อุโร จ หทยํ จาถ, ถโน กุจ ปโยธรา;

จูจุกํ ตุ ถนคฺคสฺมิ, ปิฏฐอ ตุ ปิฏฐิ นาริยํฯ

๒๗๑.

มชฺโฌ’นิตฺถี วิลคฺโค จ, มชฺฌิมํ กุจฺฉิ ตุ ทฺวิสุ;

คหณีตฺถฺยุทรํ คพฺโภ, โกฏฺโฐนฺโต กุจฺฉิสมฺภเวฯ

๒๗๒.

ชฆนํ ตุ นิตมฺโพ จ, โสณี จ กฏิ นาริยํ;

องฺคชาตํ รหสฺสงฺคํ, วตฺถคุยฺหํ จ เมหนํฯ

๒๗๓.

นิมิตฺตํ จ วรงฺคํ จ, พีชํ จ ผลเมว จ;

ลิงฺคํ อณฺฑํ ตุ โกโส จ, โยนิ ตฺวิตฺถีปุเมภคํฯ

๒๗๔.

อสุจิ สมฺภโว สุกฺกํ, ปายุ ตุ ปุริเส คุทํ;

วา ปุเม คูถ กรีส, วจฺจานิ จ มลํ ฉกํฯ

๒๗๕.

อุจฺจาโร มีฬฺห มุกฺกาโร, ปสฺสาโว มุตฺต มุจฺจเต;

ปูติมุตฺตํ จ โคมุตฺเต, สฺสาทีนํ ฉกณํ มเลฯ

๒๗๖.

ทฺวีสฺวโธ นาภิยา วตฺถิ, อุจฺฉงฺค’งฺกา ตุ’โภ ปุเม;

อูรุ สตฺถิ ปุเม อูรุ, ปพฺพํ ตุ ชาณุ ชณฺณุ จฯ

๒๗๗.

โคปฺผโก ปาทคณฺฐิปิ, ปุเม ตุ ปณฺหิ ปาสณิ;

ปาทคฺคํ ปปโท ปาโท, ตุ ปโท จรณํ จ วาฯ

๒๗๘.

องฺคํตฺว’วยโว วุตฺโต, ผาสุลิกา ตุ ผาสุกา;

ปณฺฑเก อฏฺฐิ ธาตฺวิตฺถี, คลนฺตฏฐิ ตุ อกฺขโกฯ

๒๗๙.

กปฺปโร ตุ กปาลํ วา, กณฺฑรา ตุ มหาสิรา;

ปุเม นฺหารุ จิตฺถี สิรา, ธมนี ถ รสคฺคสาฯ

๒๘๐.

รสหรณฺยโถ มํส, มามิสํ ปิสิตํ ภเว;

ติลิงฺคิกํ ตุ วลฺลูร, มุตฺตตฺตํ อถ โลหิตํฯ

๒๘๑.

รุธิรํ โสณิตํ รตฺตํ, ลาลา เขโฬ เอลา ภเว;

ปุริเส มายุ ปิตฺตํ จ, เสมฺโห นิตฺถี สิเลสุโมฯ

๒๘๒.

วสา วิลีนเสฺนโห ถ, เมโท เจว วปา ภเว;

อากปฺโป เวโส เนปจฺฉอ, มณฺฑนํ ตุ ปสาธนํฯ

๒๘๓.

วิภูสนํ จาภรณํ, อลงฺกาโร ปิลนฺธนํ;

กิรีฏ มกุฏา’นิตฺถี, จูฬามณิ สิโรมณิฯ

๒๘๔.

สิโรเวฐน มุณฺหีสํ, กุณฺฑลํ กณฺณเวฐนํ;

กณฺณิกา กณฺณปูโร จ, สิยา กณฺณวิภูสนํฯ

๒๘๕.

กณฺฐภูสา ตุ คีเวยฺยํ, หาโร มุตฺตาวลิ’ตฺถิยํ;

นิยุโร วลโย นิตฺถี, กฏกํ ปริหารกํฯ

๒๘๖.

กงฺกณํ กรภูสา ถ, กิงฺกิณี ขุทฺทฆณฺฏิกา;

องฺคุลีโก มงฺคุลฺยา, ภรณํ, สากฺขรํ ตุ ตํฯ

๒๘๗.

มุทฺทิกา’งฺคุลิมุทฺทา ถ, รสนา เมขลา ภเว;

เกยูร มงฺคทญฺเจว, พาหุมูลวิภูสนํฯ

๒๘๘.

ปาทงฺคทํ ตุ มญฺชีโร, ปาทกฏกนูปุราฯ

๒๘๙.

อลงฺการปฺปเภทา ตุ, มุขผุลฺลํ ตโถ’ณฺณตํ;

อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมก, มิจฺเจวมาทโย สิยุํฯ

๒๙๐.

เจล มจฺฉาทนํ วตฺถํ, วาโส วสน มํสุกํ;

อมฺพรํ จ ปโฏ นิตฺถี, ทุสฺสํ โจโล จ สาฏโกฯ

๒๙๑.

โขมํ ทุกูลํ โกเสยฺยํ, ปตฺตุณฺณํ กมฺพโล จ วา;

สาณํ โกฏมฺพุรํ ภงฺค-, นฺตฺยาทิ วตฺถนฺตรํ มตํฯ

๒๙๒.

นิวาสน นฺตรียานฺย, นฺตรมนฺตรวาสโก;

ปาวาโร ตุ’ตฺตราสงฺโค, อุปสํพฺยาน มุตฺตรํฯ

๒๙๓.

อุตฺตรียมโถ วตฺถ-, มหตนฺติ มตํ นวํ ฯ

นนฺตกํ กปฺปโฏ ชิณฺณ, วสนํ ตุ ปฏจฺจรํฯ

๒๙๔.

กญฺจุโก วารวาณํ วา, ถ วตฺถาวยเว ทสา;

นาลิปฏฺโฏติ กถิโต, อุตฺตมงฺคมฺหิ กญฺจุโกฯ

๒๙๕.

อายาโม ทีฆตา โรโห, ปริณาโห วิสาลตาฯ

๒๙๖.

อรหทฺธโช จ กาสาย, กาสาวานิ จ จีวรํ;

มณฺฑลํ ตุ ตทงฺคานิ, วิวฏฺฏ กุสิอาทโยฯ

๒๙๗.

ผล,ตฺตจ, กิมิ, โรมา-, นฺเยตา วตฺถสฺส โยนิโย;

ผาลํ กปฺปาสิกํ ตีสุ, โขมาที ตุ ตจพฺภวาฯ

๒๙๘.

โกเสยฺยํ กิมิชํ โรม-, มยํ ตุ กมฺพลํ ภเว;

สมานตฺถา ชวนิกา, สา ติโรกรณี ปฺยถฯ

๒๙๙.

ปุนฺนปุํสก มุลฺโลจํ, วิตานํ ทฺวยมีริตํ;

นหานํ จ สินาเน โถ, พฺพฏฺฏนุ’มฺมชฺชนํ สมํฯ

๓๐๐.

วิเสสโก ตุ ติลโก, ตฺยูโภ นิตฺถี จ จิตฺตกํ;

จนฺทโน นิตฺถิยํ คนฺธ, สาโร มลยโช ปฺยถฯ

๓๐๑.

โคสีสํ เตลปณฺณิกํ, ปุเม วา หริจนฺทนํ;

ติลปณฺณี ตุ ปตฺตงฺค-, รญฺชนํ รตฺตจนฺทนํฯ

๓๐๒.

กาฬานุสารี กาฬิยํ, โลหํ ตฺวา’ครุ จา’คฬุ;

กาฬาครุ ตุ กาเฬ’สฺมิ, ตุรุกฺโข ตุ จ ปิณฺฑโกฯ

๓๐๓.

กตฺถูริกา มิคมโท, กุฏฐํ ตุ อชปาลกํ;

ลวงฺคํ เทวกุสุมํ, กสฺมีรชํ ตุ กุงฺกุมํฯ

๓๐๔.

โกฺขธูโป สชฺชุลโส, ตกฺโกลํ ตุ จ โกลกํ;

โกสผล มโถ ชาติ, โกสํ ชาติผลํ ภเวฯ

๓๐๕.

ฆนสาโร สิตพฺโภ จ, กปฺปูรํ ปุนฺนปุํสเก;

อลตฺตโก ยาวโก จ, ลาขา ชตุ นปุํสเกฯ

๓๐๖.

สิริวาโส ตุ สรล, ทฺทโว’ ญฺชนํ ตุ กชฺชลํ;

วาสจุณฺณํ วาสโยโค, วณฺณกํ ตุ วิเลปนํฯ

๓๐๗.

คนฺธมาลฺยาทิสงฺขาโร, โย ตํ วาสน มุจฺจเต;

มาลา มาลฺยํ ปุปฺผทาเม, ภาวิตํ วาสิตํ ติสุฯ

๓๐๘.

อุตฺตํโส เสขรา’ เวฬา, มุทฺธมาลฺเย วฏํสโก;

เสยฺยา จ สยนํ เสนํ, ปลฺลงฺโก ตุ จ มญฺจโกฯ

๓๐๙.

มญฺจาธาโร ปฏิปาโท, มญฺจงฺเค ตฺวฏนี ตฺถิยํฯ

๓๑๐.

กุฬีรปาโท อาหจฺจ, ปาโท เจว มสารโก;

จตฺตาโร พุนฺทิกาพทฺโธ, ติเม มญฺจนฺตรา สิยุํฯ

๓๑๑.

พิพฺโพหนํ โจ’ ปธานํ, ปีฐิกา ปีฐ มาสนํ;

โกจฺฉํ ตุ ภทฺทปีเฐ ถา, สนฺที ปีฐนฺตเร มตาฯ

๓๑๒.

มหนฺโต โกชโว ทีฆ-, โลมโก โคนโก มโต;

อุณฺณามยํ ตฺวตฺถรณํ, จิตฺตกํ วานจิตฺตกํฯ

๓๑๓.

ฆนปุปฺผํ ปฏลิกา, เสตํ ตุ ปฏิกา ปฺยถ;

ทฺวิทเสกทสานฺยุ’ ทฺท,โลมิ เอกนฺตโลมิโนฯ

๓๑๔.

ตเทว โสฬสิตฺถีนํ, นจฺจโยคฺคญฺหิ กุตฺตกํ;

สีหพฺยคฺฆาทิรูเปหิ, จิตฺตํ วิกติกา ภเวฯ

๓๑๕.

กฏฺฏิสฺสํ โกเสยฺยํ รตน, ปริสิพฺพิต มตฺถรณํ กมา;

โกสิโกฏฺฏิสฺสมยํ, โกสิโสุตฺเตน ปกตํ จฯ

๓๑๖.

ทีโป ปทีโป ปชฺโชโต, ปุเม ตฺวาทาส ทปฺปณา;

เคณฺฑุโก กณฺฑุโก ตาล, วณฺฏํ ตุ พีชนีตฺถิยํฯ

๓๑๗.

จงฺโกฏโก กรณฺโฑ จ, สมุคฺโค สมฺปุโฏ ภเว;

คามธมฺโม อสทฺธมฺโม, พฺยวาโย เมถุนํ รติฯ

๓๑๘.

วิวาโห ปโมา ปาณิ, คฺคโห ปริณโย ปฺยถ;

ติวคฺโค ธมฺม, กาม,ตฺถา, จตุวคฺโค สโมกฺขกาฯ

๓๑๙.

ขุชฺโช จ คณฺฑุโล รสฺส, วามนา ตุ ลกุณฺฑโก;

ปงฺคุโล ปีฐสปฺปี จ, ปงฺคุ ฉินฺนิริยาปโถฯ

๓๒๐.

ปกฺโข ขญฺโช ตุ โขณฺโฑ ถ, มูโค สุญฺญวโจ ภเว;

กุณี หตฺถาทิวงฺโก จ, วลิโร ตุ จ เกกโรฯ

๓๒๑.

นิกฺเกสสีโส ขลฺลาโฏ, มุณฺโฑ ตุ ภณฺฑุ มุณฺฑิโก;

กาโณ อกฺขีน เมเกน, สุญฺโญ อนฺโธ ทฺวเยน ถฯ

๓๒๒.

พธิโร สุติหีโน ถ, คิลาโน พฺยาธิตา’ตุรา;

อุมฺมาทวติ อุมฺมตฺโต, ขุชฺชาที วาจฺจลิงฺคิกาฯ

๓๒๓.

อาตงฺโก อามโย พฺยาธิ, คโท โรโค รุชาปิ จ;

เคลญฺญากลฺล มาพาโธ, โสโส ตุ จ ขโย สิยาฯ

๓๒๔.

ปีนโส นาสิกาโรโค, ฆาเน สิงฺฆานิกา สฺสโว;

เญยฺยํ ตฺว’รุ วโณ นิตฺถี, โผโฏ ตุ ปิฬกา ภเวฯ

๓๒๕.

ปุพฺโพ ปูโย ถ รตฺตาติ, สาโร ปกฺขนฺทิกา ปฺยถ;

อปมาโร อปสฺมาโร, ปาทโผโฏ วิปาทิกาฯ

๓๒๖.

วุฑฺฒิโรโค ตุ วาตณฺฑอ, สีปทํ ภารปาทตา;

กณฺฑู กณฺฑูติ กณฺฑูยา, ขชฺชุ กณฺฑูวนํ ปฺยถฯ

๓๒๗.

ปามํ วิตจฺฉิกา กจฺฉุ, โสโถ ตุ สโถู’ทิโต;

ทุนฺนามกํ จ อริสํ, ฉทฺทิกา วมถู’ทิโตฯ

๓๒๘.

ทวถุ ปริตาโป ถ, ติลโก ติลกาฬโก;

วิสูจิกา อิติ มหา, วิเรโก ถ ภคนฺทโล ฯ

๓๒๙.

เมโห ชโร กาส สาสา, กุฏฐํ สูลามยนฺตรา;

วุตฺโต เวชฺโช ภิสกฺโก จ, โรคหารี ติกิจฺฉโกฯ

๓๓๐.

สลฺลเวชฺโช สลฺลกตฺโต, ติกิจฺฉา ตุ ปติกฺริยา;

เภสชฺช มคโท เจว, เภสชํ โม’สธํ ปฺยถฯ

๓๓๑.

กุสลา นามยา โรคฺยํ, อถ กลฺโล นิรามโยติฯ

นรวคฺโค นิฏฺฐิโตฯ