โลกนีติปาฬิแปล_๑.๒๑ หมวดบัณฑิต_ ฟังอย่างไรให้ได้ความสุข?

#ฟังอย่างไรให้ได้ความสุข#

๒๑.

สุสฺสูสา สุตสมฺปนฺโน, สุตา ปญฺญาย ปวฑฺฒติ,

ปญฺญาย อตฺถํ ชานาติ, ญาโต อตฺโถ สุขาวโห ฯ

“เพราะตั้งใจฟัง จึงมีความรู้แน่น,

เพราะความรู้แน่น ย่อมเจริญด้วยปัญญา,

เพราะมีปัญญา ย่อมรู้อรรถะถูกตัอง,

อรรถะที่รู้ดีแล้ว เป็นเหตุนำมาซึ่งความสุข.”

(#โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๑)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#สุสฺสูสา (เพราะปรารถนาเพื่อจะฟัง, เพราะตั้งใจฟัง) สุสฺสูส+สฺมา, สุสฺสูส มาจาก สุ+ส ปัจจัย 
ด้วยสูตรว่า ภุช-ฆส-หร-สุ-ปาทีหิ ตุมิจฺฉตฺเถสุ (รู ๕๓๔) แปลว่า ให้ลง ข ฉ ส ปัจจัย 
หลัง ภุช ฆส หร สุ และ ปา ธาตุเป็นต้น ในอรรถว่า ปรารถนาเพื่อสิ่งนั้น. 
วิธีทำตัว ให้เทฺวภาวะธาตุเป็น สุสุ+ส, ซ้อน สฺ เป็น สุสฺสุ+ส, ทีฆะเป็น สุสฺสู+ส, รวมเป็น สุสฺสูส.

#สุตสมฺปนฺโน (ผู้ถึงพร้อมด้วยสุตะ, -ความรู้)

#สุตา (เพราะสุตะ, ความรู้) สุต+สฺมา

#ปญฺญาย (ด้วยปัญญา) ปญฺญา+นา

#ปวฑฺฒติ (ย่อมเจริญทั่ว) ป+√วฑฺฒ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

#อตฺถํ (ประโยชน์, ความเจริญ, เหตุ...) อตฺถ+อํ

#ชานาติ (ย่อมรู้, ทราบ) √ญา+นา+ติ กิยาทิ. กัตตุ. กิริยาอาขยาต

#ญาโต (รู้แล้ว, ทราบแล้ว) √ญา+ต > ญาต+สิ, กริยากิตก์

#อตฺโถ (ประโยชน์, เนื้อความ, อรรถะ) อตฺถ+สิ

ในอภิธานัปปทีปิกา คาถาที่ ๗๘๕ ท่านแสวงอรรถของ อตฺถ ศัพท์ไว้ดังนี้.

อตฺโถ ปโยชเน สทฺทา- ภิเธยฺเย วุทฺธิยํ ธเน;

วตฺถุมฺหิ การเณ นาเส, หิเต ปจฺฉิมปพฺพเต ฯ

แปลว่า: อตฺถ ศัพท์ มีอรรถ ๙ อย่าง คือ : ปโยชน-ประโยชน์ ๑ สทฺทาภิเธยฺย-อรรถที่ศัพท์กล่าวถึง ๑ 
วุฑฺฒิ-ความเจริญ ๑ ธน-ทรัพย์ ๑ วตฺถุ-วัตถุ ๑ การณ-เหตุ ๑ นาส-ความพินาศ ๑ หิต-ประโยชน์เกื้อกูล ๑ 
และ ปจฺฉิมปพฺพต-ในภูเขาทิศตะวันตก ๑. (สุตฺตนิปาต อาลาวกสุตฺต ฐ.)

#สุขาวโห (เป็นเหตุนำมาซึ่งความสุข, -นำสุขมาให้) สุข+อาวห > สุขาวห+สิ

……………….