โลกนีติปาฬิแปล_๑.๒๙ หมวดบัณฑิต_รู้อย่างเมธี

#รู้อย่างเมธี#

๒๙.

ปตฺตานุรูปกํ วากฺยํ, สภาวรูปกํ ปิยํ;

อตฺตานุรูปกํ โกธํ, โย ชานาติ ส ปณฺฑิโต ฯ

“ผู้ใดรู้จักเจรจาสมตัว ๑

รู้จักรักสมสภาพ ๑

รู้จักโกรธสมตน ๑

ผู้นั้น นับว่าเป็น “บัณฑิต.“

(#โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๙, #กวิทัปปณนีติ ๙๔)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ปตฺตานุรูปกํ (ที่สมควรอันถึงแล้ว, ตามสมควรแก่เหตุที่มาถึง) ปตฺต+อนุรูปก > อตฺตานุรูปก+อํ, อนุรูป, 
อนุรูปก แปลว่า สมควร, ตามรูป, อนุรูป เป็นนิปาตปุพพก อัพยยีภาวสมาส วิ. รูปสฺส โยคฺคํ = อนุรูปํ. 
(ความสมควรแก่รูป ชื่อว่า อนุรูป)

#วากฺยํ (คำที่ควรพูด, คำพูด, พากย์) วากฺย+อํ

#สภาวรูปกํ (ที่มีรูปตามสภาวะ, สมควรแก่สภาพ) สภาว+รูปก > สภาวรูปก+อํ, ในกวิทัปปณนีติ เป็น สภาวานุรูปํ

#ปิยํ (ความรัก, สิ่งที่รัก) ปิย+อํ

#อตฺตานุรูปกํ (ทีสมควรแก่ตน) อตฺต+อนุรูปก > อตฺตานุรูปก+อํ

#โกธํ (ความโกรธ, อารมณ์หงุดหงิด) โกธ+อํ

#โย (ใด, คนใด) ย+สิ สัพพนาม

#ชานาติ (รู้, ทราบ) ญา+นา+ติ กิยาทิ. กัตตุ.

#ส = โส (นั้น,​ เขา) ต+สิ สัพพนาม, แปลง ต เป็น ส ด้วยสูตรว่า เอตเตสํ โต. (รู ๒๑๑), 
ลบสระอันเป็นสุดของสัพพนาม และลง อ อาคมได้บ้าง ด้วยสูตรว่า โลปญฺจ ตตฺรากาโร. (รู ๓๙)

#ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา) ปณฺฑิต+สิ

……………….