โลกนีติปาฬิแปล_๑.๒๘ หมวดบัณฑิต_สิ่งที่ไม่ควรเปิดเผย

#สิ่งที่ไม่ควรเปิดเผย#

๒๘.

ธนนาสํ มโนตาปํ, ฆเร ทุจฺจริตานิ จ;

วญฺจนญฺจ อวมานํ, ปณฺฑิโต น ปกาสเย ฯ

“บัณฑิต ไม่พึงแสดงอาการเหล่านี้ คือ :

การสูญเสียทรัพย์ ๑ ความเดือนร้อนใจ ๑

แลความประพฤติที่เสียหายในเรือน ๑

การถูกหลอกลวง ๑ และการถูกดูหมิ่น ๑.“

(#โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๘, #มหารหนีติ ๕๗, #กวิทัปปณนีติ ๙๑ #จาณักยนีติ ๓๔, #ธัมมนีติ ๕๕)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ธนนาสํ (ความฉิบหายแห่งทรัพย์, การเสียทรัพย์) ธน+นาส > ธนนาส+อํ

#มโนตาปํ (ซึ่งความร้อนใจ, ความหงุดหงิด) มน+ตาป > มโนตาป+อํ

#ฆเร (ในเรือน) ฆร+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น เอ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สฺมาสฺมึนํ วา. (รู ๙๐)

#ทุจฺจริตานิ (ความประพฤติชั่ว, ทุจริตกรรม ท.) ทุจฺจริต+โย แปลง โย เป็น นิ แปลง โย เป็น นิ หลัง อ การันต์ในนปุง. 
แน่นอน ด้วยสูตรว่า อโต นิจฺจํ. (รู ๑๙๖) = ทุจฺจริต+นิ, ทีฆะ ด้วยสูตรว่า โยสุ กตนิการโลเปสุ ทีฆํ. (รู ๑๔๗) = 
ทุจฺจริตา+นิ รวมสำเร็จรูปเป็น ทุจฺจริตานิ

#จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาตใช้ในอรรถรวบรวม (สมุจจยัตถะ)

#วญฺจนญฺจ ตัดบทเป็น วญฺจนํ+จ (การหลอกลวง+ด้วย) วญฺจน+อํ

#อวมานํ (การดูถูก, ดูหมิ่น) อวมาน+อํ

#ปณฺฑิโต (คนฉลาด, ผู้มีปัญญา, บัณฑิต) ปณฺฑิต+สิ

#น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

#ปกาสเย (ให้ประกาศ, ให้ปรากฏ, ออกอาการ) ป+√กาส+ณย+เอยฺย ภูวาทิคณะ  เหตุกัตตุ. หรือ ป+√กาส+ย+เอยฺย 
กิยาทิ. กัตตุ. (กาส ธาตุนี้ ในคัมภีร์ธาตวัตถสังคหะ คาถาที่  ๕๓ แสดงไว้ว่า เป็นได้ทั้งภูวาทิคณะและทิวาทิคณะ)

……………….