#คำสัตบุรุษไม่เคยผันแปร#
๔๙.
อุเทยฺย ภาณุ ปจฺฉิเม, เมรุราชา นเมยฺยปิ,
สีตลา นรกคฺคิปิ, ปพฺพตคฺเค จ อุปฺปลํ,
วิกเส น วิปรีตํ, สาธุวากฺยํ กุทาจนํ ฯ
“พระอาทิตย์ พึงขึ้นทางตะวันตก,
แม้เขาสุเมรุ พึงน้อมลงมา,
แม้ไฟในนรก พึงดับเย็น,
และดอกบัว พึงบานบนยอดเขา,
คำของสัตบุรุษ ย่อมไม่ผันแปร ในกาลไหน ๆ”
(#โลกนีติ หมวดคนดี คาถาที่ ๔๙, #กวิทัปปณีติ ๑๘๓)
……………….
ศัพท์น่ารู้ :
#อุเทยฺย (พึงขึ้น) อุ+√อิ+ท+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. ท อาคม
#ภาณุ (พระอาทิตย์) ภาณุ+สิ, ภาณุรํสิ แปลว่า แสงตะวัน.
#ปจฺฉิเม (ทิศตะวันตะวันตก, ปัจฉิมทิศ, ทิศประจิม) ปจฺฉิม+สฺมึ
#เมรุราชา (ภูเขาเมรุราช, เขาสุเมรุ) เมรุ+ราช > เมรุราช+อา
#นเมยฺยปิ (แม้พึงน้อม, โอนเอน) นเมยฺย+อปิ, นเมยฺย มาจาก √นมุ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.
#สีตลา (ที่เย็น, ความเย็น) สีตล+สิ เป็นวิกติกัตตาใน นรกคฺคิ
#นรกคฺคิปิ (แม้ไฟในนรก) นรกคฺคิ+อปิ, นรก+อคฺคิ > นรกคฺคิ+สิ = นรกคฺคิ (ไฟนรก)
#ปพฺพตคฺเค (บนยอดแห่งภูเขา, ที่ยอดเขา) ปพฺพต+อคฺค > ปพฺพตคฺค+สฺมึ
#จ (ด้วย, และ) นิบาต
#อุปฺปลํ (อุบล, ดอกบัว) อุปฺปล+สิ
#วิกเส (พึงบาน) วิ+√กส+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.
#น (ไม่, หามิได้) นิบาต
#วิปรีตํ (วิปริต, ผันแปร, เปลี่ยนไป) วิปรีต+สิ
#สาธุวากฺยํ (คำของคนดี, คำพูดของสัตบุรุษ) สาธุ+วากฺยํ > สาธุวากฺย+สิ
#กุทาจนํ (ในกาลไหน, ในกาลบางคราว) กึ+ทาจนํ ปัจจัยในอรรถกาลสัตตมี > กุทาจนํ,
แปลง กึ เป็น กุ ด้วย จ ศัพท์ในสูตรว่า กุ หึหํสุ จ. (๒๗๒),
ในกวิทัปปณนีติ ประโยคสุดท้ายนี้ เป็น „น วิปริตา สาธุวาจา กุทาจนํ“.
แปลง กึ เป็น กุ ด้วย จ ศัพท์ในสูตรว่า กุ หึหํสุ จ. (๒๗๒),
ในกวิทัปปณนีติ ประโยคสุดท้ายนี้ เป็น „น วิปริตา สาธุวาจา กุทาจนํ“.
……………….
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen