16.03.2018

โลกนีติปาฬิแปล_๒.๕๒ หมวดคนดี / พ่อแม่นั้นสำคัญไฉน?

#พ่อแม่นั้นสำคัญไฉน?#

๕๒.
มาตาหีนสฺส ทุพฺภาสา, ปิตาหีนสฺส ทุกฺริยา;
อุโภ มาตา ปิตา หีนา, ทุพฺภาสา จ ทุกีริยา ฯ

„บุตรที่มีแม่ต่ำช้า จึงพูดจาไม่ดี,
บุตรที่มีพ่อต่ำช้า จึงมีกิริยาทราม;
ถ้าพ่อแลแม่ทั้งสองเป็นคนต่ำช้า,
บุตรย่อมจะพูดทรามและกระทำชั่ว“.

(#โลกนีติ หมวดคนดี คาถาที่ ๕๒, #ธัมมนีติ ๒๔๙, #กวิทัปปณีติ ๑๘๖)


……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#มาตุหีนสฺส (ของคนมีมารดาเลว, มีแม่ถ่อย) มาตุ+หีน > มาตุหีน+ส
#ทุพฺภาสา (พูดหยาบ, พูดชั่ว, ว่ายากสอนยาก) ทุ+ภาสา > ทุพฺภาสา+สิ
#ปิตุหีนสฺส (ของคนมีพ่อเป็นคนเลว, ต่ำช้า) ปิตุ+หีน > ปิตุหีน+ส
#ทุกฺริยา (กิริยาก้าวร้าว, การทำชั่ว) ทุ+กฺริยา > ทุกฺริยา+สิ
#อุโภ (ทั้งสอง) อุภ+โย เป็นสัพพนาม
#มาตา (มารดา, แม่) มาตุ+สิ
ปิตา (บิดา,​ พ่อ) ปิตุ+สิ (หรือ มาตาปิตา อาจเป็นศัพท์สมาสก็ได้)
หีนา (เป็นคนเลว, ถ่อย, ชั่ว) หีน+โย, หีน (เลว, ต่ำ, ทราม, แย่) ค. (กิริยากิตก์ใช้เป็นคุณศัพท์, หรือวิเสสนะ)
หีน มาจาก หา+ต, หา-หานิยํ ในความเสื่อม  + ต ปัจจัย ลงในอดีตกาลใช้ในอรรถกัตตุรูป (กัตตุวาจก)
วิธีทำตัวรูป ให้แปลง ต เป็น อีณ ด้วยสูตร – ภิทาทิโต อินฺนอนฺนอีณา วา. = หา+อีณ (รู ๖๓๑), 
ให้แปลง ณ เป็น น ด้วยมหาสูตร – กฺวจิ ธาตุ  ฯ. (รู ๔๘๘) = หา+อีน,
แยก ลบ รวมสำเร็จรูปเป็น หีน, หีน+โย แปลง โย เป็น อา, รวมเป็น หีนา.
#ทุพฺภาสา (พูดหยาบ, พูดชั่ว) ทุพฺภาส+โย
#จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาต
#ทุกฺกิริยา (มีกิริยาก้าวร้าว, ทำชั่ว) ทุกฺกิริย+โย

……………….

Keine Kommentare:

Kommentar veröffentlichen

กวิทัปปณนีติแปล_๓๕. ใครเล่าตายแล้วจะไม่เกิด

#ใครเล่าตายแล้วจะไม่เกิด# ๓๕. สชาโต เยน ชาเตน, ยาติ วํโส สมุนฺนตึ; ปริวตฺตินิสํสาเร, มโต โก วา น ชายเตฯ „ ความเป็นญาติกันด้วยการเกิดอันใด...