โลกนีติปาฬิแปล_๖.๑๑๓ หมวดราชา / สถานที่ไม่น่าอยู่

#สถานที่ไม่น่าอยู่#
๑๑๓.
ธนวา สุตวา ราชา, นที เวชฺโช จิเม ปญฺจ;
ยตฺถ เทเส น วิชฺชนฺติ, น ตตฺถ ทิวสํ วเสฯ

„สิ่งทั้ง ๕ เหล่านี้ คือ คนมีทรัพย์ ๑
นักปราชญ์ ๑ พระราชา ๑
แม่น้ำ ๑ และนายแพทย์ ๑
ย่อมไม่มี ในประเทศใด
ในประเทศนั้นไม่ควรอยู่สิ้นวันหนึ่ง.“

(#โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๓, #ธัมมนีติ-๘๑,, #มหารหนีติ ๗๐, #กวิทัปปณนีติ ๑๑๘, #จาณักยนีติ ๓๖)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ธนวา (ผู้มีทรัพย์) ธนวนฺตุ+สิ, วิ. ธนํ อสฺส อตฺถีติ ธนวา (ทรัพย์ของเขามีอยู่ เหตุนั้น เขา ชื่อว่า ธนวา) ตทัสสัตถิตัทธิต ลง วนฺตุ ปัจจัยด้วยสูตรว่า คุณาทิโต วนฺตุ. (รู ๔๐๒) แปลง นฺตุ กับ สิ เป็น อา ด้วยสูตรว่า อา สิมฺหิ. (รู ๙๘)

# สุตวา (ผู้มีการสดับ, นักปราชญ์) สุตวนฺตุ+สิ, (ในมหารหนีติเป็น คณโก, ในธัมมนีติเป็น โชติโย, ในจาณักยนีติ เป็น โสตฺถิโย)
#ราชา (พระราชา, ผู้นำ) ราช+สิ
#นที (แม่น้ำ) นที+สิ
#เวชฺโช (หมอ, แพทย์) เวชฺช+สิ
#ตถา (เหมือนอย่างนั้น, เหมือนกัน) นิบาตบท
#จิเม = จ+อิเม (ด้วย, และ + เหล่านี้) อิม+โย สัพพนาม
#ปญฺจ (ห้า) ปญฺจ+โย แปลง โย เป็น อ ด้วยสูตรว่า ปญฺจาทีนมกาโร. (รู ๒๕๑)
#ยตฺถ (ใด) ย+ถ, อสทิสเทฺวภาวะ ด้วยสูตรว่า วคฺเค โฆสาโฆสานํ ตติยปฐมา. (รู ๔๒)
#เทเส (เทสะ, ประเทศ) เทส+สฺมึ
#น (ไม่, หามิได้) นิบาติบอกปฏิเสธ
#วิชฺชนฺติ (มีอยู่) √วิท+ย+อนฺติ, ทิวาทิ. กัตตุ.
#ตตฺถ = ตสฺมึ เทเส (ในที่นั้น, ในประเทศนั้น) ต+ถ ปัจจัย
#ทิวสํ (สิ้นวัน, ตลอดวัน) ทิวส+อํ
#วเส (พึงอยู่, อาศัย, พัก) √วส+อ+เอยฺย, ภูวาทิ. กัตตุ. แปลง เอยฺย เป็น เอ ได้บ้าง ด้วยมหาสูตรว่า กฺวจิ ธาตุ ฯ. (รู ๔๘๘)

……………….