โลกนีติปาฬิแปล_๖.๑๑๘ หมวดราชา / พลังแห่งชีวิต

#พลังแห่งชีวิต#
๑๑๘.
ปกฺขีนํ พลมากาโส, มจฺฉานมุทกํ พลํ;
ทุพฺพลสฺส พลํ ราชา, กุมารานํ รุทํ พลํฯ

„หมู่ปักษา มีท้องฟ้า เป็นกำลัง,
ฝูงมัจฉา มีธารา เป็นกำลัง;
หมู่เสนาที่อ่อนล้า มีพระราชา เป็นกำลัง,
เหล่ากุมารา มีน้ำตา เป็นกำลัง.“

(#โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๘, #ธัมมนีติ ๑๕๒, #กวิทัปปณนีติ ๒๕๗, #จาณักยนีติ ๓๗)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ปกฺขีนํ (สัตว์มีปีก ท. , นก, ปักษี, ปักษา) ปกฺขี+นํ
#พลมากาโส ตัดบทเป็น พลํ+อากาโส, พลํ (กำลัง, อำนาจ, เสนา, กองทัพ, ความหนา) พล+สิ นป. ถ้าเป็นปุงลิงค์แปลว่า พล, หมู่, พวก; วิ. พลติ อภิภวติ ปฏิปกฺเขติ พลํ (ธรรมชาติที่ใช้ครอบงำ คู่ต่อสู้ ชื่อว่า พละ) กัตตุรูป กัตตุสาธนะ, พล-#สํวรเณ+อ, หรือ วิ. พลนฺติ ชีวนฺติ ชีวตํ กปฺเปนฺติ เอเตนาติ พลํ (ธรรมชาติที่เป็นเหตุให้สัตว์สำเร็จชีวิตอยู่ได้ ชื่อว่า พละ) กัตตุรูป กรณสาธนะ, พล-ปาณเน+อ, ลง อ ปัจจัยด้วยสูตรว่า สพฺพโต ณฺวุตฺวาวี วา. (รู ๕๖๘)
#อากาโส (อากาศ, ท้องฟ้า) อากาส+สิ ป.
#มจฺฉานมุทกํ ตัดบทเป็น มจฺฉานํ (แห่งปลา ท.) +อุทกํ (น้ำ), มจฺฉ+นํ = มจฺฉานํ, อุทก+สิ = อุทกํ.
#ทุพฺพลสฺส (ผู้ทุรพล, ผู้อ่อนกำลัง ) ทุพฺพล+ส
#ราชา (พระราชา, เจ้า, กษัตริย์)  ราช+สิ
#กุมารานํ (เด็ก, กุมาร ท.) กุมาร+นํ
#รุทํ (การร้องไห้) รุท+สิ (รุทนฺต+สิ), ปกติแล้ว ควรเป็น รุทนํ, โรทนํ กริยาเป็น รุทติ, โรทติ แปลว่า ร้องไห้


ส่วนในจาณักยนีติ คาถา ๖๒ มีข้อความแตกค่อนข้างต่างจากคัมภีร์นีติอื่น พอสมควร ดังนี้

ทุพฺพลสฺส พลํ ราชา, พาลานํ โรทนํ พลํ;
พลํ มูฬฺหสฺส โมนิตฺตํ, โจรานํ อตถํ พลํฯ


„พระราชา เป็นกำลัง ของกองทัพที่อ่อนล้า
การร้องไห้ เป็นกำลัง ของพวกเด็กน้อย.
ความเป็นผู้นิ่ง เป็นกำลัง ของคนเขลา
ความไม่แน่นอน เป็นกำลัง ของพวกโจร.“

……………….