โลกนีติปาฬิแปล_๖.๑๑๙ หมวดราชา / คุณธรรมของผู้นำ

#คุณธรรมของผู้นำ#
๑๑๙.
ขมา ชาคริยุฎฺฐานํ, สํวิภาโค ทยิกฺขณา;
นายกสฺส คุณา เอเต, อิจฺฉิตพฺพา สตํ สทาฯ

“คุณธรรมของผู้นำ ทั้ง ๔ อย่างเหล่านี้ คือ
ความอดทน ๑ ความขยันตื่นตัวอยู่เสมอ ๑
การจำแนกแจกปันให้ทานอย่างทั่วถึง ๑
และ ความกรุณาเอ็นดู ๑ อันผู้นำที่-
ประเสริฐ พึงปรารถนาในกาลทุกเมื่อ.“

(#โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๑๙, #มหารหนีติ ๑๙๐, #ธัมมนีติ ๒๖๙, #กวิทัปปณนีติ ๒๕๘)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ขมา (ความอดทน, อดกลั้น) ขมา+สิ อิต.
#ชาคริยุฎฺฐานํ (ความขยันตื่นตัว, พร้อมลุกรู้สึกตัวเสมอ) ชาคริยุฏฺฐาน+สิ  (ชาคริย ความตื่น + อุฏฺฐาน ลุกขึ้น)
#สํวิภาโค (การจำแนกพร้อม, การแจกแบ่งปั้นให้) สํวิภาค+สิ. มาจาก สํ+วิ+√ภช+ณ > สํวิภาค.
#ทยิกฺขณา (การเพ่งเล็งด้วยความกรุณา, การมองดูด้วยเอ็นดู) ทยิกฺขณา+สิ (ทยา ความเอ็นดู + อิกฺขน เพ่งมอง, หวังดี?)  ในธัมมนีติ เป็น ทยิกฺขนา.
#นายกสฺส (ผู้นำ, นายก) นายก+ส วิ. เนตีติ นายโก. ผู้นำ ชื่อว่า นายก. (√นี+ณฺวุ)
#คุณา (คุณ, คุณสมบัติ ท.) คุณ+โย
#เอเต (เหล่านั่น, เหล่านี้) เอต+โย สัพพนาม วิเสสนะของ คุณา
 #อิจฺฉิตพฺพา (พึงปรารถนา) √อิสุ+อิ+ตพฺพ > อิจฺฉิตพฺพ+โย
#สตํ (สัตบุรุษ ท.) สนฺต+นํ,
#สทา (ทุกเมื่อ) สพฺพ+ทา.

ในบาทคาถาสุดท้าย แต่ละคัมภีร์มีความต่างกันบ้าง ดังนี้.

ในโลกนีติและกวิทัปปณนีติ เป็น “อิจฺฉิตพฺพา สตํ คุณา”
ในมหารหนีติ เป็น “อิจฺฉิตพฺพา หิตตฺถินา”
ในธมฺมนีติ เป็น “อิจฺฉิตพฺพา หิตตฺถิโน”

ขอท่านผู้รู้และนักศึกษา เลือกแปลเอาตามความชอบใจเถิด.

……………….