โลกนีติปาฬิแปล_๕.๑๐๐ หมวดหญิง / ผู้มีเล่ห์เหลี่ยมมาก

#ผู้มีเล่ห์เหลี่ยมมาก#
๑๐๐.
ทฺวตฺติปติกา นารี จ, ภิกฺขุ ทฺวตฺติวิหาริโก;
ทฺวตฺติปาสมุตฺโต ปกฺขี, กตมายา พหูตราฯ

“หญิงเคยผ่านสามีแล้วสองสามคน ๑,
พระภิกษุเคยอยู่จำวัดแล้วสองสามวัด ๑,
นกตัวที่หลุดจากบ่วงแล้วสองสามครั้ง ๑,
ทั้ง ๓ พวกนี้ ชื่อว่า มีเล่ห์เหลี่ยมมาก.“

(#โลกนีติ หมวดหญิง คาถาที่ ๑๐๐, #กวิทัปปณนีติ ๓๐๓)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

คาถานี้ แบ่งเป็น ๔ ประโยค ขอยกศัพท์มาประกอบแปลเอาความพอเป็นแนวทาง ดังนี้.

๑.) ทฺวตฺติปติกา นารีฯ  (หญิงที่ผ่านการมีสามีมาแล้วสองสามครั้ง)

๒.) ทฺวตฺติวิหาริโก ภิกฺขุฯ (พระที่เคยอยู่มาแล้วหลายวัด, น่าจะหมายถึง พระที่เคยเป็นเจ้าอาวาสมาแล้วหลายวัด)

๓.) ทฺวตฺติปาสมุตฺโต ปกฺขีฯ (นกที่หลุดบ่วงมาแล้วสองสามหน, รอดชีวิตมาหลายครั้ง)

๔.) กตมายา พหูถรํ (พหูตรา)ฯ ( พวกเหล่านี้ ชื่อว่า เป็นผู้มีมายามาก, มีเล่ห์เหลี่ยมเยอะ)

#ทฺวตฺติปติกา (ผู้มีสามีสองถึงสามคน) ทฺวิ+ติ > ทฺวตฺติ+ปติก > ทฺวตฺติปติก+อา > ทฺวตฺติปติกา+สิ, ในกวิทัปปณนีติ เป็น ทฺวิติ (สองสาม)
#นารี (นารี, หญิง, สตรี) นารี+สิ, อีการันต์ อิตถีลิงค์
#จ (ด้วย, และ) นิบาตบท
#ภิกฺขุ (พระ, ภิกษุ) ภิกฺขุ+สิ, อุการันต์ ปุงลิงค์
#ทฺวตฺติวิหาริโก (ผู้อยู่จำพรรษาแล้วสองถึงสามวัด) ทฺวิ+ติ+วิหาริก > ทฺวตฺติวิหาริก+สิ
#ทฺวตฺติปาสมุตฺโต (ผู้รอดพ้นจากบ่างแล้วสองสามครั้ง) ทฺวิ+ติ > ทฺวตฺติ, +ปาส (บ่วง, แร้ว) +มุตฺต (พ้น, หลุด) > ปาสมุตฺต (พ้นจากบ่วง) ทฺวตฺติปาสมุตฺต+สิ
#ปกฺขี (ผู้มีปีก, นก) ปกฺขี+สิ, อีการันต์ ปุงลิงค์
#กตมายา (ผู้มีมายาอันตนกระทำแล้ว, ผู้มีมายา) กต+มายา > กตมาย+โย, กตมายา นารี (หญิงผู้มีมายาอันตนกระทำแล้ว),  กตมาโย ภิกฺขุ (ภิกษุผู้มีมายาอันตนกระทำแล้ว)​, กตมาโย ปกฺขี (นกผู้มีมายาอันตนกระทำแล้ว)
#พหูถรํ เข้าใจว่าเป็น พหูตรา (มากกว่า) เหมือนในกวิทัปปณีติ, พหูตรา มาจาก พหู+ตร ปัจจัยในวิเสสตัทธิต > พหูตร+โย.


ในกวิทัปปณนีติ คาถา ๓๐๓ มีข้อความคล้ายกัน ดังนี้.

ทฺวิติปติ นารี เจว, วิหารทฺวิติ ภิกฺขุ จ;
สกุโณ ทฺวิติปาโต จ, กตมายา พหุตราฯ

„หญิงแต่งงานแล้วสองสามครั้ง ๑
ภิกษุย้ายวัดมาแล้วสองสามวัด ๑
นกที่รอดจากบ่วงมาแล้วสองสามหน ๑
ทั้งสามพวกนี้ เป็นผู้มีมายา มากกว่าคนทั่วไป.“

……………….