โลกนีติปาฬิแปล_๗.๑๔๙ หมวดเบ็ดเตล็ด / วิธีกินพลูให้เกิดศรี

#วิธีกินพลูให้เกิดศรี#
๑๔๙.
ตมฺพูลสฺส มชฺฌปตฺเต, กุเวโร รกฺขตี สทา;
มูลมฺหิ รกฺขติ ยกฺโข, อคฺคมฺหิ กาลกณฺณิกา;
ตานิ ภุญฺเชยฺย ฉินฺทิตฺวา, สิรี เอวํ ปวฑฺฒติฯ

"ท้าวกุเวรย่อมรักษาตรงกลางใบพูลทุกเมื่อ
ที่ตรงก้าน พวกยักษ์รักษา
ส่วนตรงปลายพวกเทพจัญไรรักษาไว้
ให้เด็ดก้านและปลายทิ้งแล้วพึงกินเถิด
ศรี(มิ่งขวัญ) จะเจริญทวีขึ้นนั่นแล.“

(#โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๔๙)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ตมฺพูลสฺส  (ใบพลู) ตมฺพูล+ส
#มชฺฌปตฺเต (ที่ใบตรงกลาง, ที่กลางใบ) มชฺฌ (กลาง) + ปตฺต (ใบ, กระดาษ, หนังสือ) > มชฺฌปตฺต+สฺมึ
#กุเวโร (ท้าวกุเวร, เทวดาผู้รักษาประจำทิศเหนือ) กุเวร+สิ
#รกฺขตี, รกฺขติ (ย่อมรักษา, คุ้มครอง, ป้องกัน) √รกฺข+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. ทีฆะเพื่อรักษาฉันท์
#สทา (ในกาลทุกเมื่อ, ทุกเวลา) สพฺพ+ทา ปัจจัย แปลง สพฺพ เป็น ส ในเพราะทา ปัจจัยอยู่หลัง ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺพสฺส โส ทามฺหิ วา. (รู ๒๗๗)
#มูลมฺหิ (ที่ราก, ที่โคน) มูล+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น มฺหิ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สฺมา-หิ-สฺมึนํ มฺหา-ภิ-มฺหิ วา. (รู ๘๑)
#ยกฺโข (ยักษ์, เทวดา) ยกฺข+สิ
#อคฺคมฺหิ  (ที่ปลาย, ที่ยอด) อคฺค+สฺมี
#กาลกณฺณิกา (ผู้มีหูดำ, คนชั่ว, คนจัญไร) กาล+กณฺณิก > กาลกณฺณิก+อา ปัจจัยอิตถีลิงค์> กาลกณฺณิกา+สิ. คงหมายเอา เทวดาที่ไม่ดี.
#ตานิ (เหล่านั้น) ต+โย สัพพนาม นป.
#ภุญฺเชยฺย (กิน, เคี้ยว) √ภุช+อํ+อ+เอยฺย รุธาทิ. กัตตุ.
#ฉินฺทิตฺวา (ตัดแล้ว, เด็ดแล้ว) √ฉิทิ+อิ+ตฺวา > ฉินฺทิตฺวา+สิ, ลบ สิ.
#สิรี, สิริ  (สิริ, ศรี, โชค, มิ่งขวัญ) สิริ+สิ, ที่เป็น สิรี คงทีฆะเพื่อรักษาฉันท์
#เอวํ (อย่างนี้, ด้วยประการฉะนี้) นิบาต
#ปวฑฺฒติ (เจริญทั่ว, วัฒนา, พัฒนายิ่ง) ป+√วฑฺฒ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

……………….