โลกนีติปาฬิแปล_๗.๑๕๖ หมวดเบ็ดเตล็ด / ที่สุดคือประโยชน์ตน

#ที่สุดคือประโยชน์ตน#
๑๕๖.
เอกํ จเช กุลอตฺถํ, คามสฺสตฺถํ กุลํ จเช;
คามํ จเช ชนปทตฺถํ, อตฺตตฺถํ ปถวึ จเชฯ

„พึงสละคนหนึ่งเพื่อประโยชน์แก่สกุล
พึงสละสกุลหนึ่งเพื่อประโยชน์แก่หมู่บ้าน
พึงสละหมู่บ้านหนึ่งเพื่อประโยชน์แก่จังหวัด
พึงสละแผ่นดินเพื่อประโยชน์แก่ตน.“

(#โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๖, #ธัมมนีติ ๒๐๘ #มหารหนีติ ๗๖, #จาณักยนีติ ๓๑)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#จเช (สละ, ละ, ทิ้ง) √จช+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.
#เอกํ (หนึง) เอก+อํ สังขยาสัพพนาม
#กุลสฺสตฺถํ (เพื่อประโยชน์แก่ตระกูล) กุล+อตฺถ > กุลอตฺถ+อํ, ในธัมมนีติเป็น กุลสฺสตฺถํ ตัดบทเป็น กุลสฺส+อตฺถํ (เพื่อประโยชน์แก่ตระกูล) อตฺถ+อํ = อตฺถํ (ซี่งประโยชน์) แต่ในที่นี้ต้องแปลทุติยาเป็นจตุตถี. โลกนีติ เป็น กุลอตฺถํ, จาณักยนีติเป็น กุลสฺสตฺเถ
#คามสฺสตฺถํ ตัดบทเป็น คามสฺส+อตฺถํ (เพื่อประโยชน์ แก่หมู่บ้าน, -ตำบล)
#กุลํ (ซึ่งตระกูล) กุล+อํ, ต้นฉบับฉัฏฐสังคายนาเป็น กุวํ ได้แก้เป็น กุลํ เพื่อความเหมาะสม.
#คามํ (ซึ่งหมูบ้าน) คาม+อํ
#ชนปทตฺถํ (เพื่อประโยชน์ชนบท, -ประเทศ) ชนปท+อตฺถ > ชนปทตฺถ+อํ, ในธัมมนีติเป็น ชนปทสฺสตฺถํ ตัดบทเป็น ชนปทสฺส+อตฺถํ (เพื่อประโยชน์ แก่ชนบท,​ -จังหวัด, -ประเทศ) จาณักยนีติเป็น ชนปทสฺสตฺเถ - ในเพราะประโยชน์ของจังหวัด.
#อตฺตตฺถํ (เพื่อประโยชน์แก่ตน) อตฺต+อตฺถ > อตฺตตฺถ+อํ จาณักยนีติเป็น อตฺตตฺเถ -ในเพราะประโยชน์แก่ตน.
#ปถวึ (แผ่นดิน, ประเทศ) ปถวี+อํ

……………….