โลกนีติปาฬิแปล_๗.๑๖๐ หมวดเบ็ดเตล็ด / เวลาที่ไม่ควรอาย

#เวลาที่ไม่ควรอาย#
๑๖๐.
ธนธญฺญปโยเคสุ, ตถา วิชฺชาคเมสุ จ;
ทูเตสุ อปจาเรสุ, จชฺชา ลชฺชา ตทา ภเวฯ

„ในเวลาค้าขายทำการงาน
ในเวลาเรียนวิชาหาความรู้
ในเวลาติดต่อเจรจา และ
ในเวลาที่เสื่อม(หมดบุญ)
เวลานั้น บุคคลควรละความละอายเถิด.“

(#โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๐, #ธัมมนีติ ๒๐๓, #มหารหนีติ ๒๔๖, #กวิทัปปณนีติ ๑๔๘, #จาณักยนีติ ๓๕)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#ธนธญฺญปฺปโยเคสุ (ในการประกอบทรัพย์และธัญญพืช ท., ในการทำมาหากิน, ในการประกอบอาชีพ) ธน (ทรัพย์) +ธญฺญ (ข้าวเปลือก) +ปโยค (การประกอบ, การค้าขาย) > ธนธญฺญปฺปโยค+สุ
#ตถา (เหมือนอย่างนั้น,​ เช่นกัน) นิบาต
#วิชฺชาคเมสุ (ในการเรียนวิชา ท.) วิชฺชา+อาคม > วิชฺชาคม+สุ
#ทูเตสุ (ในการทูต, การติดต่อ,​ เจรจา) ทูต+สุ
#อปจาเรสุ (ความเสื่อม,​ โทษ,​ การกระทำผิด) อปจาร+สุ
#จตฺตลชฺโช (ผู้มีความละอายสละแล้ว) จตฺต+ลชฺชา > จตฺตลชฺช+สิ
#จชฺชา (ควรสละ, ควรทิ้งเสีย) √จช+ณฺย > จชฺช+อา > จชฺชา+สิ
#ลชฺขา (ความละอาย, กระดาก, เขิน) ลชฺชา+สิ อิต. (ในมหารหนีติ, กวิทัปปณนีติ, และจาณักยนีติ ศัพท์ท่านใช้เป็นสมาสเหมือนกัน คือ „จตฺตลชฺโช“ แปลว่า ผู้มีความละอายอันตนสละแล้ว,
#ตทา (ในกาลนั้น) ต+ทา ปัจจัย ในธัมมนีติ เป็น สทา (ทุกเมื่อ, ทุกเวลา) สพฺพ+ทา > สทา
#ภเว (พึงเป็น) √ภู+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

……………….