โลกนีติปาฬิแปล_๒.๔๗ หมวดคนดี / เป็นกุลบุตรควรรักศักดิ์ศรี

#เป็นกุลบุตรควรรักศักดิ์ศรี#

๔๗.

กุลชาโต กุลปุตฺโต, กุลวํสสุรกฺขิโต;

อตฺตนา ทุกฺขปตฺโตปิ, หีนกมฺมํ น การเย ฯ

“กุลบุตร ผู้เกิดในตระกูล,

ผู้อันตระกูลวงศ์รักษาดีแล้ว,

แม้ประสบทุกข์ด้วยตนเอง,

ก็ไม่ควรทำกรรมที่ต่ำทราม.“

(#โลกนีติ หมวดคนดี คาถาที่ ๔๗, #ธัมมนีติ ๒๓๘, #กวิทัปปณีติ ๑๘๒)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#กุลชาโต (ผู้เกิดในตระกูล) กุล+ชาต > กุลชาต+สิ, วิ. กุเล ชาโต กุลชาโต 
(ผู้เกิดในตระกูล ชื่อว่า กุลชาต) สัตตมีตัป.

#กุลปุตฺโต (กุลบุตร, บุตรแห่งตระกูล) กุล+ปุตฺต > กุลปุตฺต+สิ, วิ. กุลสฺส ปุตฺโต กุลปุตฺโต 
(บุตรแห่งตระกูล ชื่อว่า กุลปุตฺต) ฉัฏฐีตัป.

#กุลวํสสุรกฺขิโต ( ผู้อันวงศ์ตระกูลรักษาแล้วด้วยดี, ผู้ถูกสกุลวงศ์รักษาด้วยดี) กุล+วํส+รกฺขิต > กุลวํสสุรกฺขิต+สิ  
วิ. กุลสฺส วํโส = กุลวํโส (วงศ์แห่งตระกูล ชือว่า กุลวํส) ฉัฏฐี ตัปปุ. วิ. กุลวํโส สุรกฺขิโต เยน โสยํ = กุลวํสสุรกฺขิโต 
(ผู้ชื่อว่า กุลวํสสุรกฺขิต คือผู้อันวงศ์แห่งตระกูลรักษาแล้วด้วยดี) ตติยาพหุพพีหิสมาส.

#อตฺตนา (ด้วยตน) อตฺต+นา

#ทุกฺขปฺปตฺโตปิ: ตัดบทเป็น ทุกฺขปฺปตฺโต+อปิ (แม้ถึงความทุกข์, แม้ประสบทุกข์) ทุกฺข+ปตฺต > ทุกฺขปฺปตฺต+สิ, 
ส่วน อปิ (แม้) เป็นอุปสัค

#หีนกมฺมํ (ซึ่งกรรมอันเลว, กรรมชั่ว) หีน (ต่ำ, เลว, ทราม) +กมฺมํ (การกระทำ,​ กรรม) > หีนกมฺม+อํ

#น (ไม่, หามิได้) นิบาต

#การเย (ให้ทำ) √กร+ณย+เอยฺย, ตนาทิ. เหตุกัตตุ. วิธีทำตัวรูป: ลง ณย ปัจจัย ด้วยสูตรว่า – 
ธาตูหิ เณณยณาเปณาปยา การิตานิ เหตฺวตฺเถ. (ร. ๕๔๐) = กร+ณย+เอยฺย, ลบ ณ - การิตานํ โณ โลปํ (รู.๕๒๖) 
= กร+ย+เอยฺย, วุทธิ อ เป็น อา – อสํโยคนฺตสฺส วุทฺธิ การิเต (รู. ๕๒๗) = การ+ย+เอยฺย, แปลง เอยฺย เป็น เอ ได้บ้าง 
ด้วยมหาสูตรว่า – กฺวจิ ธาตุ  ฯ. (รู. ๔๘๘) = การ+ย+เอ, แยก ลบ รวมสำเร็จรูปเป็น = การเย (พึงให้ทำ), 
แต่ในนี้ขอแปลเป็นกัตตุวาจก.

……………….