โลกนีติปาฬิแปล_๓.๗๗ หมวดคนพาล / คำยกย่องที่มีค่าต่างกัน

#คำยกย่องที่มีค่าต่างกัน#
๗๗.
ปณฺฑิตสฺส ปสํสาย, ทณฺโฑ พาเลน ทียเต;
ปณฺฑิโต ปณฺฑิเตเนว, วณฺณิโตว สุวณฺณิโต ฯ

“คนพาล ให้โทษแก่บัณฑิต
ด้วยการยกย่องเยินยอ,
บัณฑิตอันบัณฑิตเท่านั้นยกย่องกัน
จึงชื่อว่าได้รับการยกย่องโดยชอบ.“

(#โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๗, #มหารหนีติ ๑๖, #ธมฺมนีติ ๓, #กวิทปฺปณนีติ ๔๘)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

คาถานี้ แบ่งเป็น ๒ ประโยค

๑) ปณฺฑิตสฺส ปสํสาย, ทณฺโฑ พาเลน ทียเต;
แปล. ทณฺโฑ อ. อาชญา พาเลน อันคนพาล ทียเต ย่อมให้ ปณฺฑิตสฺส แก่บัณฑิต ปสํสาย เพราะการสรรเสริญ.

๒. ปณฺฑิโต ปณฺฑิเตเนว, วณฺณิโตว สุวณฺณิโต
แปล. ปณฺฑิโต อ. บัณฑิต ปณฺฑิเตเนว อันบัณฑิตนั่นเทียว วณฺณิโตว ยกย่องแล้วเทียว
สุวณฺณิโต (ชื่อว่า) เป็นผู้ถูกยกย่องแล้วด้วยดี (โหติ ย่อมเป็น).

#ปณฺฑิตสฺส (แก่บัณฑิต) ปณฺฑิต+ส
#ปสํสาย (ด้วยการสรรเสริญ, ยกย่อง, ชมเชย) ปสํสา+สฺมึ, แปลง สฺมึ เป็น อาย ด้วยสูตรว่า ฆโต นาทีนํ. (รู ๑๗๙)
#ทณฺโฑ (ทัณฑ์, อาชญา, โทษ, ท่อนไม้) ทณฺฑ+สิ
#พาเลน (อันคนพาล) พาล+นา
#ทียเต (ย่อมให้) ทา+ย+เต ภูวาทิ. กัมม. ในเพราะ ย ปัจจัจให้แปลงสระที่สุดธาตุเป็น อี ด้วยสูตรว่า ยมฺหิ ทาธามาฐาหาปามหมถาทีนมี. (รู ๔๙๓)
#ปณฺฑิโต (บัณฑิต, นักปราชญ์, ผู้ฉลาด) ปณฺฑิต+สิ
#ปณฺฑิเตเนว ตัดบทว่า ปณฺฑิเตน+เอว (อันบัณฑิตนั่นเทียว, อันบัณฑิตเท่านั้น) ปณฺฑิต+นา, เอว เป็นนิบาตกำหนด, ตัดสิน, จำกัดความ (อวธารณ).
#วณฺณิโตว ตัดบทว่า วณฺณิโต+เอว (ยกย่อง, สรรเสริญ, ชมเชยนั่นเทียว) วณฺณ+อิ+ต > วณฺณิต+สิ
#สุวณฺณิโต (ผู้ถูกสรรเสริญด้วยดี, -ยกย่องโดยชอบ) สุ+วณฺณิต > สุวณฺณิต+สิ

……………….