โลกนีติปาฬิแปล_๖.๑๓๗ หมวดราชา / ศิลปินเดื่ยวดังยาก!

#ศิลปินเดี่ยวดังยาก!#

๑๓๗.
คุณี สพฺพญฺญุตุลฺโยปิ, น โสภติ อนิสฺสโย;
อนคฺโฆปิ มณิเสฏฺโฐ, เหมํ นิสฺสาย โสภติฯ

“คนมีคุณ แม้เสมอด้วยพระสัพพัญญู,
ถ้าไม่มีผู้สนับสนุน ย่อมเจริญยาก,
ดุจแก้วมณีเม็ดงาม แม้มีค่าน้อย,
เพราะอาศัยทอง จึงจะงดงามล้ำค่า.“

(#โลกนีติ หมวดราชา คาถาที่ ๑๓๗, #ธัมมนีติ ๘๘, #มหารหนีติ ๑๕๘)

……………….

ศัพท์น่ารู้ :

#คุณี (ผู้มีคุณ, มีความดี) คุณ+อี (ปัจจัยในตัทธิต) > คุณี+สิ, วิ. คุโณ อสฺส อตฺถีติ คุณี
(แปลว่า คุณ ของผู้ใด มีอยู่ เหตุนั้น ผู้นั้น ชื่อว่า คุณี (ผู้มีคุณ), หรือแปลเอาความว่า เพราะเขามีคุณ จึงชื่อว่า คุณี)
#สพฺพญฺญุตุลฺโยปิ ตัดบทเป็น สพฺพญฺญุตุลฺโย+อปิ, สพฺพญฺญู (ผู้รู้ทุกสิ่ง, พระสัพพัญญู) +ตุลฺย (เสมอ, เท่าเทียม) > สพฺพญฺญุตุลฺย+สิ; อปิ (แม้) เป็นนิบาต
#น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ.
#โสภติ (ย่อมงาม, ย่อมมีค่า) √สุภ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. ในเพราะ อ ปัจจัย วุทธิ อุ เป็น โอ ด้วยสูตรว่า อญฺเญสุ จ. (รู ๔๓๔) ,
#อนิสฺสโย (ไม่มีที่อาศัย, ไม่มีคนส่งเสริม, ไม่มีใครสนับสนุน)
#อนคฺโฆปิ (แม้มีค่าน้อย, แม้ไม้มีราคา) อนคฺโฆ+อปิ, น (ไม่) +อคฺฆ (ค่า, ราคา)  > อนคฺฆ (ไม่มีค่า)+สิ
#มณิเสฏฺโฐ (แก้วมณีอันประเสริฐ) มณิ+เสฏฺฐ > มณิเสฏฺฐ+สิ
#เหมํ (ทอง) เหม+อํ (นป.)
#นิสฺสาย (อาศัยแล้ว, เพราะอาศัย) นิ+√สิ+ตฺวา แปลง อิ เป็น อา, แปลง ตฺวา เป็น ย § สพฺเพหิ ตุนาทีนํ โย. (รู ๖๔๑), ซ้อน สฺ รวมเป็น นิสฺสาย.

คาถานี้ในธัมมนีติและมหารหนีติ มีการใช้ศัพท์ที่ต่างพอสมควร แต่ว่าโดยเนื้อหาเหมือนกัน จึงขอยกมาประกอบไว้เพื่อการศึกษา ดังนี้.

คุโณ สพฺพญฺญุตุลฺโยปิ, สีทตฺเยโก อนิสฺสโย;
อนคฺฆํ รตนํ มณิ, เหมํ นิสฺสาย โสภเตฯ

„คนมีคุณ แม้เทียบเท่าพระสัพพัญญู
ตัวคนเดียวไม่มีที่พึ่ง ย่อมจะตกต่ำ,
แก้วมณีอันไร้ราคา เพราะอาศัย
เรือนทองรองรับ จึงจะงามล้ำค่า.“

……………….

ราชกณฺโฑ นิฎฺฐิโตฯ

ราชกัณฑ์ หมวดว่าพระราชา ซึ่งเป็นกัณฑ์ที่ ๖ ในโลกนีติ จบแล้ว, ต่อไปจะได้ขึ้นกัณฑ์สุดท้าย คือ ปกิณณกกัณฑ์ หมวดเบ็ดเตล็ด เป็นลำดับต่อไป.

……………….